Dinsdagavond 19 maart organiseerde Podium ‘Utrecht Maakt Kennis’ over nieuws overload. Hoe moet je omgaan met negatief nieuws? Experts spraken erover en gaven tips.
Net voor aanvang druppelen de mensen binnen in de theaterzaal van Bibliotheek Neude. Als de zaal is gevuld met zo’n zeventig mensen, gaan de lichten uit. Het wordt muisstil en spoken word-artiest Romano Haynes betreedt het podium. Hij trapt af met een voordracht over nieuws en kracht. ‘Als je het nieuws moet geloven, kom ik je waarschijnlijk beroven.’
Er klinkt applaus, gevolgd door een vrolijk deuntje. De presentatoren, gekleed in ‘krantenkleding’ – een jurkje en gilet met een print van kranten- komen naar voren. ‘Zo, dat is even een overgang’, grapt de een. ‘We hebben vandaag letterlijk het nieuws aangetrokken. Dus we trekken het aan én we trekken er ons iets van aan’, zegt de ander.
Utrecht Maakt Kennis
Podium, het culturele studentenplatform van de HU, organiseert meerdere terugkerende activiteiten, waaronder Utrecht Maakt Kennis. In elke editie hiervan vertelt een HU-lector in de theaterzaal van Bibliotheek Neude over zijn onderzoek. Gastsprekers gaan daar vervolgens dieper op in.
Na een korte introductie komt keynote spreker Kiki de Bruin naar voren. Ze doet al vier jaar onderzoek naar nieuwsmijding. ‘Wie mijdt er hier weleens het nieuws?’, vraagt ze aan de zaal. Bijna alle vingers gaan omhoog. ‘Er gebeurt veel in de wereld. Veel ellendige dingen. Vroeger keek je één keer per dag het journaal, maar nu is nieuws overal. Een information overload.’
De Bruin vertelt over de verschillende soorten nieuwsmijders: ‘Dat zijn echt niet alleen ongeinteresseerde burgers of wantrouwende wappies.’ Er klinkt gelach. ‘Er zijn mensen die vinden dat het nieuws te weinig aansluit op wie ze zijn. Anderen worden er te emotioneel van, of hebben er geen tijd voor.’
Af en toe nieuwsmijden is best gezond, stelt De Bruin. ‘Om jezelf te beschermen tegen alle negativiteit.’ ‘Dat was haar vier jaar onderzoek in een notendop’, zegt de presentator na haar verhaal. ‘Een geruststellende en bevrijdende gedachte dat nieuwsmijden niet erg is.’
NOS op 3
‘We gaan van nieuwsmijden naar nieuwsmaken’, kondigt de presentator aan. Emil van Oers neemt plaats op de bank. Hij presenteert video’s van NOS op 3. Die geven een introductie op het nieuws en zijn gericht op mensen tussen de 18 en 35 jaar.
‘We hopen mensen op een luchtige manier meer te kunnen vertellen over een onderwerp. Visueel aantrekkelijk, creatief en humor als het kan. Maar komende zaterdag verschijnt er een video over Gaza. Daar is geen ruimte voor grapjes of lucht.’
Van Oers is door zijn werk voortdurend met nieuws bezig. Dat werd hem bijna te veel. ‘Ik had twintig corona explainers gemaakt, daarna veel over de oorlog in Oekraïne en over klimaatverandering.’ Een maand lang besloot hij het nieuws te gaan mijden. ‘Ik heb nagedacht over een gezonde werkbalans. Nu ben ik al anderhalve week bezig met een heftige video over Gaza, dus daarna ga ik weer een tijd iets anders doen. Een luchtigere video of taken op TikTok of eindredactie.’
Middenin zijn verhaal gaat een telefoon af in de zaal. De presentator kijkt het publiek in. ‘Heel goed dat je er bent, want jij hebt je meldingen blijkbaar niet uitstaan.’ Er klinkt gelach uit de zaal.
Wat wil hij meegeven aan het publiek? ‘Zoek naar balans. Ga niet al het nieuws mijden, dan word je wereldvreemd. Maar als je op vakantie je telefoon een week weglegt, top. Balans is het toverwoord.’
Constructieve journalistiek
Nadia Swijtink volgt daarna. Ze is onderzoeker en werkt bij Kidsweek en Use The News. ‘In het nieuws ligt een grote nadruk op problemen, incidenten en uitzonderingen. Dat is vaak geen reëel beeld van de samenleving’, stelt ze. ‘Constructieve journalistiek betekent dat je verhalen maakt met meer context. Dat kan nog steeds over problemen gaan, maar daarin kan het ook gaan over wat de trend van de afgelopen jaren is. En hoe je er iets tegen kunt doen, of dat er al iets tegen wordt gedaan.’
Oceanen
‘Welk deel van het plastic afval belandt in oceanen?’ vraagt Swijtink. Het publiek kan kiezen uit 6, 36 of 66 procent. De meesten stemmen op 36 procent, maar het goede antwoord is 6 procent.
Veel mensen hebben een slecht beeld van de wereld, en dat komt door het beeld van het nieuws dat we tot ons nemen, legt Swijtink uit. ‘Er gaat natuurlijk een hoop mis in de wereld, maar er gaat ook een hoop goed.’
Tips
Tot slot geeft Swijtink tips voor het publiek. ‘Zet je pushmeldingen uit.’ ‘Vooral voor die mevrouw uit het publiek’, grapt de presentator.
Swijtink: ‘Kies kritisch welke nieuwsmedia je leest of bekijkt. Stop doomscrollen en kies bijvoorbeeld twee momenten per dag waarop je het nieuws checkt.’ De laatste tip: van FOMO (Fear Of Missing Out) naar JOMO (Joy Of Missing Out). ‘Het is goed om je er bewust van te zijn dat nieuwsmijden niet erg is.’
Er is nog een kwartier voor vragen vanuit de zaal. ‘Waarom is er zo weinig goed nieuws?’ vraagt iemand. ‘Nieuws is wat afwijkt van de norm. Als er dagelijks duizenden auto’s over de Erasmusbrug rijden en het gaat goed, dan is dat geen nieuws’, zegt Van Oers. ‘Iets wat afwijkt, is vaak negatief.’ Daarna ontstaat er een gesprek over de rol van clickbaits in het nieuws.
Klankschaal
De avond duurde totaal anderhalf uur en eindigt met een muzikale bijdrage van Haynes. Hij speelt een paar minuten op zijn handpan, een soort klankschaal, met droomachtige klanken. Zo kan iedereen nog even echt luisteren, voordat de nieuwsstroom ons straks weer overvalt.
