Als het aan Joop Atsma, staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, ligt wordt het statiegeld op plastic flessen afgeschaft. Het zou inefficiënt en duur zijn. Een ingenieus, ingeburgerd systeem wat consumenten een vriendelijk (je krijgt er geld voor terug) duwtje in de goede richting geeft wordt daarmee opgeheven. En wat krijgen we er voor terug? Beloftes van de industrie om duurzamer te gaan verpakken en de ‘Plastic Heroes-campagne’ vol met grappige oranje mannetjes. Dus in plaats van een maatregel behouden (en eventueel te verbeteren) die burgers ongemerkt hun goede intentie laat omzetten in daadwerkelijk gedrag, vertrouwt Atsma op het zelfreinigend vermogen van de industrie en op de kracht van oranje mannetjes.
Het lijkt er op dat onze staatssecretaris beter luistert naar het bedrijfsleven dan naar zijn eigen Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) en zijn collega’s. Het WRR-rapport ‘De menselijke beslisser’ uit 2009 laat helder zien dat de burger zich maar beperkt laat leiden door informatie en goede intenties. Wil de overheid effectief op gedrag sturen, zullen ze zichzelf moeten neerzetten als architect van keuzes. En nee dat doe je dus niet met beloftes en oranje mannetjes, maar met aanpassingen in de directe omgeving van burgers (het statiegeldsysteem dus). Ook volgens zijn collega Edith Schippers, minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, werken massamediale campagnes niet. ‘Dit kabinet is geen voorstander van ongerichte massamediale leefstijl-campagnes’, aldus deze minister vorig jaar in antwoord op vragen uit de kamer.
In plaats van blijven vertrouwen op iets bekends wat al sinds de jaren ‘50 van de vorige eeuw ons effectief socialiseert om plastic terug te brengen naar de supermarkt kiest Atsma er voor te vertrouwen op eigen verantwoordelijkheid van de industrie en burgers. Daarmee wordt een goed werkend, betrouwbaar systeem met een duidelijke boodschap (‘plastic lever je weer in’) schijnbaar achteloos ingewisseld voor een papieren plan vol met onzekere beloftes en achterhaalde inzichten. En net als met plastic zwerfvuil zullen de consequenties van dit plan nog jarenlang hardnekkig blijven rondzwerven in onze samenleving. En ja, dat is zeer schadelijk voor ons milieu.
Reint Jan Renes is lector Crossmediale Communicatie in het Publieke Domein
