Het is Week van de Stamceldonor. TxMiller en GenDx bezoeken vandaag de HU om studenten aan te moedigen donor te worden. ‘De kans maar is 1 op de 1.000 dat je wordt opgeroepen.’
‘Ben jij al stamceldonor? Weet je wat het inhoudt?’ Deze donderdagochtend staan medewerkers van de TxMiller Foundation en GenDx in de HU-gebouwen op Heidelberglaan 7 en Bolognalaan 101.
GenDx is een biotechnologisch bedrijf, gevestigd in het Science Park, dat gespecialiseerd is in moleculaire diagnostiek voor transplantaties. Anouk van Tilborg werkt bij GenDx en de TxMiller Foundation. ‘We willen de kwaliteit van leven en overlevingskansen van transplantatiepatiënten verbeteren. Hier hoort het motiveren van potentiële nieuwe stamceldonoren bij.’
‘Bloed doneren of orgaandonor zijn, dat kennen studenten wel. Stamcellen doneren veel minder’, zegt Van Tilborg. ‘De poule van potentiële donoren moet groter.’ Daarom staat ze vandaag op de HU. Hoe meer donoren, hoe groter de kans dat een patiënt een match vindt. Er zijn wereldwijd 41 miljoen stamceldonoren, waarvan 415 duizend in Nederland. De kans op een match is heel klein, namelijk 1 op de 50.000.
Stamcellen en bloedkanker
Stamcellen zijn cellen die nog niet zijn ontwikkeld tot specifieke cellen. Bloedstamcellen ontwikkelen zich tot rode bloedcellen, witte bloedcellen of bloedplaatjes.
‘Voor een match moeten de patiënt en donor bijna een-op-een dezelfde HLA typering hebben’, legt Van Tilborg uit. HLA staat voor Humaan Leukocyten Antigeen. ‘Dat zijn kenmerken van lichaamscellen die op de buitenkant van een cel zitten en het lichaam vertellen of ze passen bij het eigen lichaam. HLA krijg je voor de helft van je moeder en voor de helft van je vader. Er is veel variatie, dat maakt de kans op een HLA match heel klein. Bij patiënten kijken we eerst naar donoren binnen hun familie, maar in 70 procent van de gevallen is dat geen match.’ Die moet er wel zijn, anders worden de cellen afgestoten. Dat is levensbedreigend.
1 op 1.000
Als je je inschrijft, krijg je een envelop thuisgestuurd, met drie wattenstaafjes waarmee je wangslijmvlies afneemt. Dit stuur je terug naar Matchis, zodat je HLA typering kan worden bepaald en in de internationale donorbank terechtkomt. En dan is het wachten of je ooit wordt opgeroepen. De kans is 1 op de 1.000 dat je in je leven wordt opgeroepen.
Bloedkanker
Jaarlijks krijgen 9000 Nederlanders de diagnose bloedkanker. Door chemotherapie gaan de kankercellen weg, maar worden goede cellen ook vernietigd. Door gedoneerde stamcellen kan de patiënt zelf nieuwe bloedcellen maken. Ook vallen de stamcellen van de donor de overgebleven kankercellen aan.
Medisch gezond
Doneren mag vanaf je 18e. De leeftijdsgroep 18 tot 35 is het meest geschikt. Vooral studenten dus. Je kunt donor zijn tot je 55e, daarna verdwijn je uit het bestand. Val je binnen de leeftijdsgroep, dan moet je wel medisch gezond zijn. ‘Geen zware migraine, via het bloed overdraagbare ziektes of bepaalde medicijnen’, legt Van Tilborg uit.
Anoniem doneren
Is er een match met een patiënt ergens op de wereld? Dan krijg je bericht van Stichting Matchis. Je mag dan opnieuw overwegen of je wilt doneren. Als je doneert, weet je niet wie de patiënt is. De patiënt weet ook niet wie jij bent. Je mag elkaar wel een brief sturen.
Vorig jaar hebben 265 donoren in Nederland stamcellen gedoneerd.
Pijn
Doneren kan op twee manieren, de arts bepaalt. In 70 procent van de gevallen kan het via je bloed. Je krijgt vier dagen vooraf injecties met een groeifactor, die ervoor zorgt dat je meer stamcellen aanmaakt. Doet het pijn? Van Tilborg: ‘Veelgenoemde bijwerkingen zijn spierpijn en griepachtige verschijnselen.’ Daarna moet je een halve dag naar het ziekenhuis, waar de stamcellen via een aferese apparaat uit je bloed worden gefilterd (een soort infuus in elke arm).
Op de andere manier wordt er een stukje uit je beenmerg gehaald, dat gebeurt onder algehele narcose. ‘Je voelt er dus tijdens de afname niks van, maar je hebt wel de bijwerkingen van de narcose en een beurs gevoel in het bekken.’
De stamcellen worden door een speciale stamcelkoerier persoonlijk naar de patiënt vervoerd, in een temperatuurregulerende doos. Het kan dus zomaar naar Amerika gaan. ‘De koerier verliest het koffertje geen moment uit het oog.’
Kans op leven
Van Tilborg staat zelf ook geregistreerd als stamceldonor, ondanks haar vrees voor naalden. ‘Ik hoor het vanzelf als ik binnen die 1 op 1000 val. Mijn stamcellen kunnen iemand een kans op leven geven. Iemand kan door jou genezen. Dat is me heel wat waard.’
STAMkroegentocht
GenDx werkt samen met de HU, onder andere op het gebied van stages voor studenten Life Sciences. GenDx en de TxMiller Foundation werken samen met studie- en studentenverenigingen. Tijdens de Week van de Stamceldonor (16 – 23 september) organiseerden ze onder andere een STAMkroeg(entocht), waarbij ze studenten vertelden over stamceldonatie, gecombineerd met een pubquiz over dit onderwerp.
