De nadruk bij de verkiezing van de Docent van het Jaar 2010 ligt op studiebegeleiding. Maar de ene student heeft een mentor, de ander een studieloopbaanbegeleider en de volgende een studentbegeleider. Hoe zit het nou precies met die studiebegeleiding?
1 What’s in a name?
Eerst even over de naam. Binnen de HU zijn er talloze benamingen: studiebegeleider, coach, studieloopbaanbegeleider (slb’er), mentor, studieloopbaanontwikkelaar. Die termen zijn of verouderd of dekken de lading niet. Daarom wordt sinds kort de verzamelnaam studentbegeleider gehanteerd.
2 Wat is studiebegeleiding?
Bij de faculteiten en opleidingen wordt studiebegeleiding op verschillende manieren ingevuld. Sommige begeleiders ondersteunen hun pupillen als een ouderwetse mentor: zij focussen op de studieresultaten en bespreken waarom de student bepaalde tentamens niet heeft gehaald of wat de problemen zijn met de studievaardigheid. Sinds de invoering van het competentiegericht onderwijs, dik vijf jaar geleden, is de rol van de traditionele mentor sterk veranderd. Het zwaartepunt ligt sindsdien meer op de het monitoren van de ontwikkeling van de competenties en persoonlijke beroepshouding. Welke kennis, vaardigheden en attitudes heeft de student ontwikkeld en wat moet er nog gebeuren om alle benodigde competenties te halen?
3 Hoe gaat het in zijn werk?
Elke student krijgt een studentbegeleider aangewezen die de student, vanaf het eerste jaar tot en met het afstuderen, door de studie loodst. Maar het kan ook zijn dat deze taak in de laatste studiejaren door de stage- of afstudeerbegeleider wordt overgenomen. Begeleiding vindt doorgaans plaats in een persoonlijk gesprek. Dit kan twee, drie of vier keer per jaar plaatsvinden. Ook komt het voor dat studiebegeleiding in het eerste jaar bestaat uit groepsgewijze instructielessen; bijvoorbeeld over Sharepoint. Bij sommige opleidingen krijgen de studenten er studiepunten voor, maar bij andere weer niet.
4 Verschil tussen studentbegeleider en decaan?
Jouw studentbegeleider luistert altijd naar je relatieproblemen en geeft je advies wanneer je saldo in het dieprood zakt. En is vierentwintig uur per dag bereikbaar. Toch? Aardig, maar dat is eigenlijk niet zijn of haar taak. ‘De studentbegeleider gaat in principe alleen over de studievoortgang en resultaten’, vertelt Harriët Rempe, studentendecaan aan de faculteit Educatie. De studentbegeleider kan je wel verwijzen naar de decaan. Of je kunt er zelf aankloppen. ‘Bij een decaan klop je aan wanneer je bijvoorbeeld financiële, organisatorische of lichamelijke problemen hebt.’ Zij zorgen voor oplossingen als bijvoorbeeld tentamentijdverlenging, extra herkansingen, uitstel van bindend studieadvies of extra studiefinanciering. Wees niet bang dat de vuile was in de docentenkamer gehangen wordt: een decaan heeft absolute geheimhoudingsplicht, een onafhankelijke positie en speelt geen rol bij het onderwijs aan en de beoordeling van studenten.
5 Kan ik overstappen?
Dat is eigenlijk niet de bedoeling. Hannah Wielenga, coördinator studentbegeleiding van Instituut Archimedes: ‘De studiebegeleiding verschilt binnen de faculteit. Overstappen naar een andere begeleider is bij ons zeker niet zomaar mogelijk, de meeste groepen zijn namelijk samengesteld op de fase van de studie waarin studenten zitten en zijn vakgroepgebonden. Mocht het zo zijn dat een bepaalde combinatie van student en begeleider echt niet klikt, dan zal er zeker in overleg met de coördinator van de betreffende opleiding gezocht worden naar een oplossing. In een enkel geval kan dat het toewijzen van een andere studentbegeleider zijn.’
6 Kan iedereen studentbegeleider worden?
Eigenlijk wel. Maar de docent moet wel voor deze taak gevraagd worden door zijn leidinggevende. Een studentbegeleider hoeft niet per se een opleiding of cursus daartoe gevolgd hebben. ‘Maar wij willen graag dat de begeleiders gecertificeerd zijn’, zegt Gertrud Lemmens, projectleider professionalisering bij Bureau Talent. ‘Want niet iedereen kan goed coachen. Sommigen hebben de neiging om de studenten te helpen door de problemen voor ze op te lossen. Dat is in tegenstelling tot de vroegere rol van de mentor niet de bedoeling. Een goede studentbegeleider probeert door het stellen van kritische vragen de student op weg te helpen. De begeleider moet zodanig coachen dat hij de student activeert om zelfstandig de problemen ter hand te nemen. De student moet leren zelf te reflecteren op studieloopbaan, beroepsoriëntatie en de persoonlijke leer- en competentieontwikkeling.’
7 Waarom is studiebegeleiding nodig?
Het studierendement moet hoger. Na vijf jaar heeft nog niet de helft (46 procent) van de ingeschreven studenten een diploma op zak, zo signaleerde het strategisch beleidsplan Koers 2012 enkele jaren geleden. In 2012 moet het studiesucces bij elke opleiding met tien procent omhoog. Vijf jaar later moet het slagingspercentale zeventig procent bedragen. Dit moet, naast goed onderwijs en adequate faciliteiten, gebeuren door een verdere professionalisering van de studiebegeleiding. Door het op de voet volgen van studieresultaten, maar ook door betere coaching van studenten. Het aanleren van een reflectieve attitude draagt er verder aan bij dat de hogeschool goed gekwalificeerde studenten aflevert.
8 Kun je begeleiden leren?
Ja. Bureau Talent biedt een certificeringstraject aan, betaande uit elf bijeenkomsten van een dagdeel. Ook is maatwerk mogelijk. Hier worden zes kerncompetenties geleerd. Dit zijn onder meer:
* studentgericht: ga uit van de behoefte van de student
* coaching: het vermogen de ontwikkeling van studenten te stimuleren
* lerend vermogen: zelf kennis, vaardigheden en houdingen eigen kunnen maken
Ook bestaat er en aantal keuzecompetenties:
* overtuigen: het vermogen iets van anderen gedaan te krijgen
* probleemoplossend kunnen denken en handelen
9 De ideale studentbegeleider-looks?
Als we de longlist van de Docent van het Jaar (meest populaire studentbegeleiders) bekijken, zien we vooral veel glimlachende monden met hier en daar een bril. Donker en blond haar, wat grijs er tussendoor. Dik, tenger, gespierd. Mannen en ook vrouwen… Qua uiterlijkheden valt er natuurlijk geen pijl op te trekken. Want eerlijk: bij de ideale studentbegeleider draait het vooral om het innerlijk. Toch wees Amerikaans onderzoek uit dat gelaatstrekken wel kunnen bijdragen aan het vertrouwen van mensen in de ander. De resultaten waren eenduidig. Mensen blijken het meest integer over te komen als ze hun mond in een lichte u-vorm houden, hun wenkbrauwen optrekken en op een bijna verbaasde manier kijken.
Benieuwd wie de beste studentbegeleider van de hogeschool is? Kom naar de finale van de Docent van het Jaar-verkiezing, 25 maart in het Louis Hartlooper Complex. Of houd www.trajectum.hu.nl in de gaten voor het verslag van de finale.
