Georgië onder Russische invloed is steeds minder democratisch. Dat roept de vraag op binnen de hogeschool: Hoe lang blijven we nog samenwerken met de universiteit in Tbilisi?
De pro-Russische partij Georgische Droom won recent de, waarschijnlijk frauduleuze, verkiezingen. In september nam het parlement een anti-homowet aan. Dat roept vragen op in de Hogeschoolraad over de samenwerking met Georgië. Moet de HU deze banden verbreken? Of juist bruggen blijven bouwen?
‘Het idee dat er op de universiteit in het gebouw naast je misschien iemand wordt gemarteld vanwege zijn homoseksuele geaardheid, vind ik een onprettig idee,’ zegt Hogeschoolraadslid Peter Douma. Hij was kritisch op de samenwerking tussen de HU en Georgië in de hogeschoolraadvergadering van 6 november. Wat hij vooral mist, is ‘duidelijkheid over wanneer we wel of niet samenwerken met externe partners.’
Het Europees Parlement heeft de politieke situatie in Georgië omschreven als een ‘democratische terugval’ en dreigt EU-financiering op te schorten. Volgens de Europese Commissie is het toetredingstraject van Georgië tot de Europese Unie na de recente verkiezingen ‘in feite gestopt’.
Collegelid Eva Reuling had begrip voor Douma’s behoefte aan heldere criteria. Binnen de HU wordt gewerkt aan een ‘strategisch beleidskader’, liet ze weten. Verschillende kennisinstellingen zijn bezig met het vormgeven van dit beleid. Douma zei opgelucht te zijn dit te horen, en erkende dat het een lastige afweging is.
‘Laten we al die mensen vallen?’
‘Trek je je handen ergens van af als het je niet zint, of probeer je in gesprek te blijven?’ Nikolien van Lidth de Jeude, senior-adviseur internationalisering, erkent het dilemma. Maar volgens haar is het verstandig om juist wel te blijven samenwerken. ‘Laten we al die mensen vallen, omdat er nu een vergrootglas op ze ligt? De relatie met hen is zó afgebroken, maar het duurt jaren om die weer op te bouwen.’
Mogelijk zien ze ons in Georgië graag komen, maar dat vindt Douma ‘geen sterk argument’. ‘Dat geldt vast ook voor inwoners van Noord-Korea en Wit-Rusland. Ik zou zelf met die landen niet graag samenwerken. Met iedere plaatselijke uitgave die ik daar doe, bekostig ik het regime.’
Nederlandse opleidingen kunnen via het Erasmus+ programma subsidies aanvragen voor internationale uitwisselingen. Ook met landen buiten de EU. Sinds 2021 kunnen er ook fondsen worden aangevraagd voor uitwisselingen met landen als Georgië. Van Lidth de Jeude: ‘De Europese Unie investeert zo in democratie in deze landen.’ Vanuit het International Office van de HU worden aanvragen gedaan voor subsidie uit Erasmus+.
Welke samenwerkingen zijn er?
Voor Georgische studenten organiseert de HU een intensieve uitwisselingsweek. Ook het Instituut voor Recht werkt aan een programma met Georgië, met een focus op mensenrechten. Dit laatste ligt momenteel stil, omdat het afhankelijk is van Europese financiering.
Binnen de HU heeft de opleiding Journalistiek de meeste banden met Georgië. Het biedt een uitwisselingsprogramma met het land aan. Elk jaar krijgen twee HU-studenten de kans om daar te studeren. En ook studeren twee Georgische studenten in Utrecht. Coördinator internationalisering Carien Touwen vindt dat die behouden moeten blijven. ‘De meerderheid van de Georgiërs is pro-Europees. We moeten de mensen steunen die democratie belangrijk vinden en hen niet in de steek laten.’
Touwen is ook vicevoorzitter van de Europese vereniging voor journalistiek onderwijs EJTA, waar de HU bij aangesloten is. ‘Die hecht waarde aan de vrije pers. Daarom werken wij, School voor Journalistiek, bijvoorbeeld niet samen met Turkije of China.’
De Georgische regering, die oppositiepartijen wil verbieden, heeft momenteel geen grip op de academische vrijheid. Maar dat kan veranderen. Touwen: ‘Instellingen moeten journalistieke codes onderschrijven. Als ze dat niet meer kunnen, door overheidsdruk, werken we niet meer samen.’
Ook Van Lidth de Jeude benadrukt dat er grenzen zijn aan samenwerkingen. ‘Als universiteiten een verlengstuk worden van de overheid, houdt het op.’
Douma benadrukt dat het hem niet gaat om samenwerkingen met bepaalde instanties, ‘maar met landen waarin de mensenrechten grof worden geschonden.’
Studeren in Georgië
‘Ik raad Georgië iedereen aan.’ Journalistiek-student Renée Burger studeerde in 2024 een half jaar in Tbilisi. Ze zag een ‘verdeeld land’ waar veel, oudere, mensen nog Russisch spreken en geen woord Engels. ‘Maar gelukkig heb ik mij nooit onveilig gevoeld. Binnen de school ervoer ik vrijheid en deed ik mee aan protesten tegen de invoering van de ‘’Russische wet’’, die NGO’s onder streng toezicht stelt. Ik zag zelfs docenten demonstreren.’
LHBTI+’ers steeds meer onderdrukt
Veiligheid op Georgische onderwijsinstellingen is echter niet voor iedereen gegarandeerd. Recente wetten verbieden pride-evenementen, regenboogvlaggen en LHBTI+-uitingen in boeken en films. Direct na de invoering werd Kesaria Abramidze, de eerste openlijk transgender op Georgische tv, vermoord door meerdere messteken. Mensenrechtenorganisaties zien een verband met de wet en waarschuwen dat ‘haatzaaien in de politiek leidt tot haatmisdrijven.’ In 2021 werd de pride-mars in Tbilisi afgelast na geweld en aanvallen op journalisten. Een van hen overleed.
Wat nou als je openlijk queer bent en naar Georgië wil? Van Lidth de Jeude legt uit dat ze HU-studenten niet verbiedt om naar Georgië te gaan. ‘Studenten zijn volwassen en als iemand écht wil gaan, kun je het niet verbieden. Maar je waarschuwt wel: ‘’weet dat het gevaarlijk is.’’ Verder verzinnen wij vaak bij de HU niet de dingen zelf. We volgen vaak de lijn van de Nederlandse overheid en de Europese Unie. Als zij weer financiering beschikbaar maken, wie zijn wij dan om het beter te weten?’
