Het is riskant om hogescholen met geld te prikkelen, vindt HBO-raadvoorzitter Guusje ter Horst tijdens een interview in Trajectum, dat 24 november verschijnt. Dat kan juist leiden tot verlaging van het onderwijsniveau. Maar de Tweede Kamer verwijt haar koudwatervrees.
Prestatie-indicatoren als het rendement van eerstejaarsstudenten kunnen gemakkelijk leiden tot perverse effecten, zegt Ter Horst in een interview met het Hoger Onderwijs Persbureau. ‘Als je ergens geld op zet, kan een hogeschool zich daarnaar gaan gedragen. Dat wil niemand horen, maar dat is simpelweg zo. Ook in de Inholland-affaire speelde een rol dat het hbo toen voor elke afgestudeerde een flinke diplomabonus kreeg.’
Toch gaat staatssecretaris Zijlstra prestatiebekostiging invoeren, denkt ze. ‘Als parlement en staatssecretaris dat per se willen – en zij kennen het oordeel van deskundigen – dan ben ik bestuurder genoeg om dat te aanvaarden en uit te voeren. Maar dan zijn ze wel verantwoordelijk voor hoe dat in de praktijk uitpakt. Dan moeten ze niet over vijf jaar komen klagen dat er rare dingen zijn gebeurd bij de hogescholen.’
SP-kamerlid Jasper van Dijk begrijpt de bezwaren van Ter Horst. ‘Een van de indicatoren wordt letterlijk ‘rendement’. Maar we hebben juist van de affaire Inholland geleerd dat dit tot fraude leidt. Dat moeten we dus niet doen. Bovendien gaat de bonus voor goede hogescholen ten koste van instellingen die het niet zo goed doen. Studenten aan die opleidingen worden daar de dupe van.’ Daarnaast waarschuwt Van Dijk voor nog meer overhead en bureaucratie.
Maar volgens Anne-Wil Lucas (VVD) jammert de HBO-raad te vroeg. ‘Natuurlijk moeten we uitkijken dat we niet opnieuw perverse prikkels inbouwen. Maar de Tweede Kamer heeft de afspraken en criteria nog niet gezien, omdat het ministerie en de HBO-raad nog niet tot een akkoord zijn gekomen. Bovendien zullen op basis van dat akkoord afspraken worden gemaakt met individuele hogescholen.’ Lucas vindt het gek dat de hogescholen wel afspraken willen maken, maar er geen financiële consequenties aan willen verbinden. ‘Ter Horst zegt zelf ‘als je ergens geld op zet, kan een hogeschool zich daarnaar gaan gedragen’. Dat lijkt mij precies de bedoeling van prestatieafspraken.’
D66-kamerlid Boris van der Ham meent dat de HBO-raad ‘over haar conservatisme heen moet stappen en niet alles wat nieuw is moet afwijzen’. De raad moet niet doen alsof prestatiebekostiging een onmogelijke route is, vindt hij. ‘We weten dat goede docenten en goede matching van studenten voor goed onderwijs zorgen. En je kunt heel goed onderscheiden welke hogescholen beter presteren dan andere. Waarschijnlijk zien sommigen de bui nu hangen. Maar hoger onderwijs wordt betaald met belastinggeld. D66 wil meer geld investeren in onderwijs, maar dat is geen free cheque. Daar mogen we best wat zakelijker naar kijken.’
Ook de PvdA is niet bij voorbaat tegen prestatiebekostiging. ‘De kwaliteit moet omhoog – dat zijn we verplicht aan studenten en docenten – en dat mag best meetbaar worden gemaakt’, zegt Tanja Jadnanansing. ‘De staatssecretaris moet dat uitwerken en wij zullen kritisch kijken naar valkuilen als het voorstel er ligt.’
