In het debat over de onderwijsbegroting ligt de VVD onder vuur over de plannen voor het leenstelsel. Mochten tienduizenden studenten afhaken als de basisbeurs verdwijnt, gaat de VVD dan de plannen bijstellen? De liberalen vinden dat studenten meer moeten bijdragen aan hun eigen opleiding. Dan zullen jongeren beter gaan nadenken over hun studiekeuze en bovendien sneller hun opleiding afronden, zei VVD-Kamerlid Pieter Duisenberg. Bovendien moet onderwijsgeld niet aan levensonderhoud worden besteed.
De oppositie had de messen al geslepen. Er is in de Eerste Kamer geen steun voor het leenstelsel, zei SP’er Jasper van Dijk. Waarom zou je dat wetsvoorstel dan nader gaan uitwerken? Deze ‘conclusie’ kwam te vroeg voor Duisenberg. Hij wilde graag een ‘procesbrief’ van de minister afwachten, kennelijk in de veronderstelling dat zij wel een mouw zou weten te passen aan de steun in de Eerste Kamer.
Zo schoof hij de discussie voor zich uit. Dat tienduizenden jongeren zouden afhaken, zoals de hogescholen vrezen, noemde Duisenberg ‘hypothetisch’. Hij denkt dat het wel mee zal vallen, alleen al omdat de aanvullende beurs behouden blijft. Jongeren zullen vooral beter nadenken over hun studiekeuze en dat is ook iets waard.
Dat antwoord schoot Harm Beertema van de PVV in het verkeerde keelgat. ‘Er zijn toch ook veel jongeren die niet met een hoogopgeleide vader aan de ontbijttafel zitten?’, vroeg hij. ‘Ze moeten knokken voor hun studie en komen niet toe aan een bewuste keuze. Dat zijn heel andere milieus. Die gaan niet meer studeren.’‘Ik begrijp de zorg’, antwoordde Duisenberg, ‘en dat is een punt om in de gaten te houden bij de implementatie.’ Beertema nam daar geen genoegen mee en vroeg hoeveel talent er van de VVD verloren mocht gaan: tienduizend studenten, vijftienduizend of nog meer? Maar daar wilde Duisenberg niet op antwoorden.
Zelfs D66, in principe medestander in de strijd om de basisbeurs af te schaffen, plaatste een kanttekening. ‘Ik deel de optimistische visie, maar we hebben hier geen van allen een kristallen bol’, zei Kamerlid Paul van Meenen. Mocht de leenangst oplaaien, zou de toegankelijkheid toch in gevaar kunnen komen. Heeft de VVD middelen gereserveerd om zulke ongewenste gevolgen te kunnen repareren, als dat nodig mocht zijn? ‘Het is te vroeg om het hierover te hebben’, kon Duisenberg alleen maar antwoorden. ‘We moeten het zo implementeren dat ongewenste bijeffecten niet optreden.’ Maar, wilde GroenLinks weten, waar zal de VVD de ruimte vinden om negatieve effecten te dempen als die toch optreden? Duisenberg liet zich niet uit de tent lokken: ‘Als blijkt dat er negatieve effecten optreden, dan zal die ruimte moeten worden gevonden.’
