Reint Jan Renes is lector Crossmediale Communicatie in het Publieke Domein en blogt op deze plek maandelijks over zijn vakgebied
Ook dit jaar juichten mijn kinderen weer enthousiast toen we – op weg naar Frankrijk – de grens met België passeerden. Pas als we Nederland uitrijden, is de vakantie echt begonnen. Onzin natuurlijk, maar toch voelt het zo. Door een fysieke grens over te gaan, verandert onze mentale gemoedstoestand. In het buitenland (ja, daar rekenen wij België ook onder) is alles anders. Een paar weken geleden werd dit fenomeen in NRC Handelsblad onder de kop ‘Overmoed in vakantietijd’ kritisch besproken. Hoe is het toch mogelijk dat mensen die thuis behoedzaam leven en risico’s zoveel mogelijk mijden, in het buitenland net zo gemakkelijk in een lekke boot of een wrakke bus stappen?
Fysieke transities beïnvloeden onze mentale staat van zijn. We voelen en gedragen ons anders zodra we een drempel overschrijden. In een bibliotheek gaan we automatisch fluisteren, in een bioscoop kopen we popcorn en op het voetbalveld geven we gerust iemand een elleboogstoot. Dat wat we anders nooit doen, doen we nu ineens wel. Talloze sociaal-psychologische studies laten zien dat we mentaal gevoelig zijn voor fysieke ervaringen. Zo bleken mensen tijdens het indrukken van een zacht balletje neutrale gezichten vaker als vrouwelijk te beschrijven dan mensen die een hard balletje indrukten. Zacht is vrouwelijk. Ook bleken mensen die een zwaar klembord vasthielden hun eigen mening als belangrijker te beoordelen dan mensen met een licht klembord. Belangrijk is zwaar.
Dat de omgeving ons mentaal beïnvloedt, biedt mogelijkheden voor gedragsbeïnvloeding. In samenwerking met de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) en Mindmeeting (bijeenkomstontwerpers) onderzoekt mijn lectoraat of een aanpassing in de fysieke omgeving veilig gedrag onder werknemers stimuleert. Zo laten wij werknemers via een ‘enge’ grenspassage (denk aan een glazen plaat over een diepe kloof) het gaswinningsterrein betreden. De verwachting is dat ze daardoor bewuster het terrein betreden en alerter aan de slag gaan. Of een spannende grensovergang de NAM-werknemers ook daadwerkelijk aanzet tot veiliger gedrag, moet ons onderzoek nog uitwijzen. Mocht het echter werken, dan is het misschien ook een idee voor de Hogeschool Utrecht. Een spannende entreepoort waardoor studenten – zodra ze met veel moeite zijn binnengekomen – juichend aan de slag gaan.
