Reint Jan Renes is lector Crossmediale Communicatie in het Publieke Domein en blogt op deze plek maandelijks over zijn vakgebied.
Je vraagt je af wat voor soort club het nodig heeft om via mensonterende spelletjes leden aan zich te binden. En vooral: waarom zoveel studenten er steeds weer aan meedoen.
Dat vernedering werkt, weten we uit de sociale psychologie. Het lidmaatschap van een groep wordt aantrekkelijker naarmate de opoffering groter is. In een klassieke studie uit de jaren zestig werden studentes uitgenodigd deel te nemen aan een groepsdiscussie over liefde en seksualiteit. Echter, eerst moesten ze nog een test ondergaan. De studentes die tot hun schrik seksueel expliciete woorden, zoals ‘kut’, ‘geil’ en ‘neuken’ moesten voorlezen aan mannelijke proefleiders wilden vervolgens liever deelnemen aan de groepsdiscussie dan de studentes die romantische teksten hadden voorgelezen. De schaamte en vernedering leidden tot een grotere behoefte om toegelaten te worden.
Cognitieve dissonantiereductie verklaart waarom de waardering voor een groep groter wordt naarmate je er meer moeite voor hebt gedaan. Als je er veel voor hebt opgeofferd en vervolgens de groep toch niet leuk vindt, ervaar je dissonantie. De groep móet wel leuk zijn, waarom anders al die moeite? Daar komt bij dat de mens een groepsdier is. Niemand vindt het fijn om buitengesloten te worden. Het blijkt zelfs dat uitsluiting een directe reactie oproept in de hersenen, daar waar ook fysieke pijn wordt geregistreerd.
We horen graag bij een groep en opoffering versterkt de groepsbinding. Niks mis met ontgroeningen dus? Nou, dat is maar de vraag. Onderzoek eind jaren negentig toonde aan dat strengere ontgroeningsrituelen ook frustratie, eenzaamheid en depressiviteit in de hand werken. Daarom is het misschien toch goed om je steeds weer de vraag te stellen hoeveel zelfrespect de opoffering voor de groep waard is.
(Foto: "Mechoneo" by roberto herrera – originally posted to Flickr as Mechoneo Diseño 2009. Licensed under CC BY 2.0 via Commons.)
