Van maaltijden bezorgen op de fiets tot bier tappen in de kroeg: studeren is duur en maximaal bijlenen wil niet iedere student. Daarom hebben velen een bijbaantje. Hoewel veel studenten zich er niet altijd van bewust zijn, hebben zij allerlei arbeidsrechten. ‘Lid worden van een vakbond is voor studenten vaak niet duur en bij het juridisch loket krijg je gratis advies. Je kunt echt voor jezelf opkomen.’
Iets meer dan een jaar geleden daagde de toen 19-jarige student Sytze Ferwerda de onderneming Deliveroo voor de rechter. Hij werd door het maaltijdbezorgbedrijf naar eigen zeggen gedwongen om als zzp’er te werken en was het daar niet mee eens. ‘Ik krijg geen vakantiegeld, geen pensioenopbouw en geen goede verzekeringen meer. Deliveroo bepaalt nog steeds waar ik werk, hoe vaak ik werk en wanneer ik werk. En ik heb ook geen garantie op inkomen meer’, stelde hij destijds in een interview met Trouw.
De kantonrechter oordeelde op 23 juli vorig jaar echter dat Deliveroo Ferwerda wél als zzp’er mocht inzetten. Maar in een andere uitspraak, op 15 januari van dit jaar, oordeelde de rechter dat er wel degelijk sprake was van een arbeidsovereenkomst tussen het bedrijf en zijn medewerkers, en niet van ondernemerschap.
Er werd toen niet naar het individuele geval van Ferwerda gekeken, maar naar een grotere groep werknemers. De rechter keek hierbij niet alleen naar de overeenkomst, maar ook naar hoe dit alles in de praktijk uitpakte. En concludeerde dat Deliveroo wel degelijk als werkgever functioneerde.
Lid van de vakbond
‘Zo zie je maar dat vakbonden soms meer kunnen bereiken dan een individu’, zegt advocate Marcia Geerts van Advocatenkantoor Geerts. ‘De vakbonden hebben steeds minder leden, terwijl een lidmaatschap voor studenten echt niet duur is. Als je ziet dat de FNV dit soort procedures start, dan hoef je niet individueel de strijd aan te gaan tegen zo’n grote organisatie als je zelf in zo’n situatie terechtkomt.’
Dat Deliveroo nu toch bakzeil lijkt te halen, is volgens Geerts juridisch gezien niet meer dan terecht. ‘Er wordt arbeid verricht, loon uitgekeerd en het gezag ligt eigenlijk nog altijd bij Deliveroo. Het bedrijf is degene die de regels bepaalt. Dan kan Deliveroo wel in zijn contract opnemen dat je je mag laten vervangen, maar eigenlijk is dat een lege huls. De maaltijd moet binnen een halfuur na de bestelling bezorgd zijn, in die tijd kun je natuurlijk nooit een ander vinden om die maaltijd te bezorgen. Bovendien moeten ze van tevoren een kopie van het ID van de vervanger laten zien én het bewijs dat deze in Nederland mag werken. In de praktijk is dat niet mogelijk.’
Wezen voor schijn
In juridisch jargon wordt dat ook wel ‘wezen gaat voor schijn’ genoemd. ‘Er kan nog van alles in een overeenkomst zijn gezet, maar het gaat erom hoe het in de praktijk uitpakt’, legt Geerts uit.
Want in diezelfde praktijk kan een ondernemerschap in het geval van Deliveroo best vervelende gevolgen hebben voor degene die ervoor werkt. ‘Het heeft natuurlijk best voordelen. Je krijgt vaak een net wat hoger uurloon en bent lekker flexibel. Voor veel studenten is dat een reden om niet verder te kijken. Maar stel dat je tijdens het werken van je fiets valt, of je wordt overvallen, dan kan het zomaar zijn dat de verzekeraar geen dekking biedt en naar je werkgever wijst. En die zegt dan: maar wij zijn geen werkgever, jij werkt zelfstandig.’
Wie wil weten of het contract van zijn of haar bijbaantje wettelijk standhoudt, kan voor gratis advies naar het juridisch loket. ‘Je kunt daarna natuurlijk altijd besluiten om alsnog voor die werkgever te werken, maar dan ben je in ieder geval op de hoogte’, aldus Geerts. ‘Stel nou dat achteraf blijkt dat jouw uurloon in strijd met de cao te laag is, dan kun je achteraf een claim indienen en tot vijf jaar terug het te weinig ontvangen salaris vorderen.’
Let wel: of je het bijbaantje daarna nog hebt, is dan natuurlijk nog maar de vraag.
