Historici hebben vaak gedebatteerd over de betekenis van Moons. Zij woonde volgens de overlevering in Den Haag op het moment dat de Spanjaarden de stad Leiden tussen 1573 en 1574 belegerden. De Spaanse bevelhebber Valdez werd verliefd op haar. Toen Leiden in de nazomer van 1574 was uitgehongerd en het einde nabij leek, haalde Moons hem over om de aanval uit te stellen en met haar te trouwen. Dat had hij beter niet kunnen doen: er stak een storm op, de Spanjaarden sloegen op de vlucht voor het wassende water en de geuzenvloot kon Leiden op 3 oktober ongehinderd binnenvaren.
Onderzoek naar het vermeende huwelijk liep aanvankelijk op niets uit. De negentiende-eeuwse historicus Robert Fruin trok zelfs de conclusie dat het om legendevorming moest gaan. Daarmee leek Moons heldin af, totdat de historica Els Kloek, werkzaam bij het NWO-Instituut voor Nederlandse Geschiedenis, een kopie-extract vond van de huwelijkse voorwaarden van Magdalena Moons en haar tweede echtgenoot, Willem de Bye.
Met behulp van de ‘hyperspectral imager’ van het Nationaal Archief werd een belangrijke doorhaling in het document leesbaar: achter de naam van de niet meer zo jonge bruid stond: ‘wede wijlen don F[ra]nc[i]sco de Baldees’. Daarmee staat vast dat Moons zich in 1597 weduwe van de overleden Valdez noemde.
In 1610 vonden zij en haar derde echtgenoot, die een hoge functie bekleedde in het Staatse leger, het niet langer opportuun om aan het huwelijk met de Spaanse militair herinnerd te worden, vandaar de doorhaling. (HOP)
