Bijna alle studenten zitten op TikTok: een app die draait om het bekijken en plaatsen van korte video’s, soms gecombineerd met muziek. Hij wordt veel gebruikt, ook tijdens de les. Docenten Kuipers en Smis denken er het hunne van. En Bente was de app zo zat dat ze hem van haar mobiel gooide.
Je bent aan het studeren, en moet even iets opzoeken op je telefoon. TikTok stuurt je een melding, je opent de app en voor je het weet ben je een half uur verder. Wat je wilde opzoeken ben je vergeten. Herkenbaar?
Journalistiekstudent Bente (22) verwijderde TikTok vier dagen geleden. ‘Omdat ik druk ben met school. Ik zag de deadlines voor me en dacht: ik wil niet afgeleid raken.’
Bijna een werkdag aan schermtijd
Jongeren van 16 tot 24 jaar kijken op een doordeweekse dag 6 tot 7 uur naar hun scherm, blijkt uit onderzoek van Netwerk Mediawijsheid. Omgerekend zijn dat 76 volle dagen per jaar. Meer dan de helft van deze groep (60 procent) vindt dat zelf te veel.
Bente kijkt minder, dankzij een functie op haar telefoon. ‘Ik had voor apps eerst een tijdslot van twee uur ingesteld, maar uiteindelijk heb ik dat verwijderd, dus ik denk dat ik nu op zo’n vier uur schermtijd zit. Ik krijg een melding dat ik m’n tijdslimiet heb bereikt, maar als ik op negeer klik kan ik doorgaan. Dat voelt wel heel stom om te doen.’
Hetzelfde onderzoek laat zien dat bij 37 procent van de jongvolwassenen schermgebruik een negatieve invloed heeft op hun concentratie. Ook Bente heeft hier last van en verwijderde apps – zoals TikTok – al een paar keer eerder van haar telefoon. ‘Als ik tussen het studeren door op TikTok kijk, vergeet ik de tijd. Dan ben ik zó uren verder’.
HU-docenten zijn getuige
Docenten Mans Kuipers en Michiel Smis, beiden werkzaam aan de opleiding van Bente, zien in de klas studenten veel naar hun telefoon grijpen.
De docenten hebben verschillende meningen over telefoongebruik tijdens de les. Kuipers: ‘Bij werkcolleges heb ik geen bezwaar dat telefoons aan staan, maar ik zeg er wat van als ze onzinnige filmpjes kijken. Met een grapje, en dan stoppen ze meteen.’ Smis vindt telefoons tijdens de les enorm storend. ‘Het gebeurt te veel. Een deel is zo verslaafd dat ze het niet kunnen laten om continu te kijken. Het is dan voor mij moeilijk om contact te krijgen. Bovendien, Instagram, Facebook, online shoppen, appen: ik vind het middelbare schoolgedrag.’
Kuipers heeft er minder moeite mee. ‘Ik vind het niet vervelend als studenten hun telefoon aan hebben staan, mits het gebruik de les niet verstoord.’
Zelf hebben ze ook moeite het apparaat te laten liggen. Kuipers: ‘hij staat wel altijd uit, anders heb ik de neiging om alles te checken wat er binnenkomt. Als ik tijd heb tussendoor, check ik mijn meldingen. Ik krijg weleens klachten van collega’s dat ik niet gelijk reageer, maar 24/7 bereikbaar zijn is niet goed. Als ze een e-mail sturen zie ik het op mijn laptop.’ Ook Smis gebruikt zijn telefoon niet tijdens de les. ‘Dat kan ik als docent niet maken.’
Is TikTok de boosdoener?
Instagram en Facebook zijn sociale media die al langer bij het grote publiek bekend zijn, maar sinds 2017 is TikTok daarbij gekomen. Uit een onderzoek van Newcom blijkt dat TikTok 3 miljoen Nederlandse gebruikers telt. Dat is 1,3 miljoen meer dan vorig jaar. Deze toename komt voornamelijk door twintigers die de app zijn gaan gebruiken. Bente had de app sinds vorig jaar augustus. ‘De meeste tijd verspilde ik aan TikTok, want je kan heel de tijd doorscrollen.’
De docenten merken dat studenten een automatisme hebben gekregen in het pakken van hun telefoon. Smis: ‘je verzoekt vriendelijk om tijdens de les niet de telefoon te gebruiken, maar dan is er toch weer iemand die hem binnen een minuut tevoorschijn haalt. Of studenten doen het ‘stiekem’ onder de tafel. Daar moet ik om lachen. Als jij daar niet zit om mee te doen en om iets te leren, dan houdt het op. Ik heb soms wel zin om iemand uit de klas te sturen, maar dan krijg ik een verhouding die ik helemaal niet wil.’ Smis: ‘Studenten zijn zelf ook niet blij hun verslaving. Ze willen hem wel wegleggen, maar kunnen het niet. Daar moeten ze wel zelf iets aan doen.’
TikTok stelt ‘verplichte’ pauze in
Om verslavingsverschijnselen tegen te gaan, voegde TikTok een mogelijkheid toe om gebruikers te stimuleren na negentig minuten pauze te nemen. Bente heeft deze ‘reclame’ zelf nooit voorbij zien komen. ‘Gelukkig nog nooit gezien, maar wel goed dat ze dat nu doen’. Of Bente zichzelf verslaafd vindt? ‘Sowieso. Als ik op m’n telefoon zit, ging ik tot voor kort automatisch naar TikTok, terwijl ik me afvroeg: waarom doe ik dit?’
Gebruikers van de Chinese versie van TikTok, Douyin, die de app te lang gebruiken moeten vijf seconden wachten op de volgende video. Ze krijgen dan een boodschap te zien als ‘leg je telefoon eens weg’ of ‘ga naar bed’. In Nederland zou dat voor sommigen werken, denkt Bente. ‘Aan de ene kant is het handig, vooral voor kinderen’, zegt ze. ‘Die beseffen niet dat ze hun tijd verdoen.’ Of het ook voor twintigers zou werken betwijfelt ze. ‘Je zou op deze leeftijd zelfbeheersing moeten hebben.’ De docenten zijn het met Bente eens. ‘Het is een onderdeel van zelfstandig functioneren’, zegt Kuipers. ‘Als je niet kunt opletten in de les merk je dat aan je cijfers.’ Ook Smis vindt dat de verantwoordelijkheid bij de student ligt. ‘Ze moeten zichzelf in de hand houden. Docenten zijn er niet voor om studenten op te voeden. Wij zijn er om ze dingen te leren.’
Resultaten van verwijderen TikTok
Bente is sinds vier dagen ‘clean’ en naar eigen zeggen een stuk productiever. ‘Ineens heb ik meer tijd voor huishoudelijke taken en in de trein lees ik een boek’, vertelt ze. Of ze zich ook meer met school bezighoudt? ‘Zeker wel. Ik werk nu veel aan mijn project, want ik kan me veel beter concentreren, ben minder snel afgeleid en minder overprikkeld.’
Bente is niet van plan de app snel weer te downloaden. ‘Mijn deadline van m’n opdracht is 9 november, dus tot die tijd blijft ie sowieso weg.’
