Mag je een half boek scannen en op Canvas zetten? Is het geoorloofd een hele film te tonen in de les? En als je voor de HU een wetenschappelijk artikel schrijft, heb je dan zelf het auteursrecht? Antwoorden op de 7 meest gestelde vragen.
Je kunt zomaar ontzettend de mist ingaan, als je docent bent en niet weet hoe het zit met het auteursrecht van je materiaal. Boetes en ellende is het gevolg. Wat mag je eigenlijk wel en niet? Het is donderdagochtend 16 januari als vijf medewerkers van Hogeschool Utrecht zich verzamelen in een klasje op Heidelberglaan 7. Leendert Jan Wieberdink geeft een glasheldere presentatie over hoe het zit met copyright, ofwel auteursrecht.
Wees gerust: als je het onderstaande niet begrijpt, of niet kunt onthouden, is daar nog altijd het Auteursrechtinformatiepunt van de HU. Daar werken vijf slimme mensen, waaronder Wieberdink, die altijd bereikbaar zijn om je vragen te beantwoorden of zaken voor je te regelen.
Dat je een boek niet zomaar mag overschrijven, weten we allemaal. En dat je niet ongevraagd een hit mag scoren met iemand anders liedje, is ook bekend. Maar hoe zit het met influencers op Youtube, teksten op internet en colleges die voor studenten ook via Teams te volgen zijn? Dat bestond allemaal niet toen de auteurswet in 1912 werd geschreven. En toch is er in essentie niets veranderd, in de afgelopen 113 jaar. Als je iets maakt, heb je recht op geld en op zeggenschap.
Even een korte kennistest: Heeft Beyoncé het auteursrecht op haar eigen dansjes? En zit er auteursrecht op Barbie? Ja en ja. Als je de dansjes wilt nadoen of zo’n zelfde pop wilt maken moet je je respectievelijk wenden tot de zangeres en wenden tot Barbie-bedenker Mattel.
Ik werk voor de HU en schrijf artikelen. Liggen de rechten dan bij mij?
Nope. Als je in dienst van je opdrachtgever iets maakt, liggen de rechten bij je baas. Dat was bijvoorbeeld pech voor de tekenaar die de tong voor het Rolling Stones-logo ontwierp. Die heeft daar nooit meer dan vijftig pond voor gekregen, want Mick Jagger was zijn opdrachtgever. Als je je artikel aan een tijdschrift hebt verkocht, kunnen je eigen rechten ook komen te vervallen.
Moet iedereen dan tot in de eeuwigheid auteursrechten betalen? Ook nu nog aan Vincent van Gogh bijvoorbeeld? Of aan Bach? Neen. Want als je 70 jaar dood bent, vervalt je recht.
Mag je de scriptie van een student op Canvas plaatsen?
Absoluut niet. De student heeft het auteursrecht op zijn eigen verslag. Je mag het dus alleen doen na zijn toestemming (en zorg dat je die hebt vastgelegd). Anders ligt het voor teksten die studenten schrijven tijdens hun stage. In stagecontracten staat vaak dat een deel van de rechten voor de werkgever is.
Een grappig wist-je datje: we kennen allemaal het copyright-tekentje: ©. Dat is mooi, maar ook zonder dat je dat tekentje gebruikt heb je auteursrecht. Het werkt, zoals met veel rechten: je hoeft er niets voor te doen.
Wat is Creative Commons? (CC)
Met Creative Commons geef je de ander met een licentie toestemming om je creatie te gebruiken. Dat gebruik stimuleert de HU, andere hogescholen ook. Wel onder bepaalde voorwaarden. Zo moet je wel je bron netjes vermelden.
Mag je een hele film in je klaslokaal vertonen?
Zeker mag dat. Op voorwaarde dat die film alleen gezien wordt door alle studenten binnen dat lokaal. ‘Onderwijsbeperking’ van het auteursrecht heet dat. Binnen de vier muren van het klaslokaal mag er dus veel. Maar: als je andere studenten via Teams laat meegenieten mag het niet meer. Dan moet je het melden en betalen. En dat is iets wat veel docenten niet weten.
Mag je kopietjes van een boek uitdelen in het klaslokaal?
Ja, dat mag. Je kunt uit een papieren boek kopietjes uitdelen en die mogen de studenten ook meenemen naar huis. Maar een digitaal boek of tijdschrift downloaden, uitprinten en uitdelen mag dan weer niet.
Hoeveel pagina’s mag je maximaal uit een boek kopiëren en verspreiden?
50 pagina’s. Op voorwaarde dat dat boek minstens 200 pagina’s heeft. Je mag hooguit een kwart overnemen en verspreiden.
Wat als ik meer dan 50 pagina’s wil overnemen?
Dan moet je dat vragen aan Stichting UvO (Uitgeversorganisatie voor Onderwijslicensies) en kost het 20 cent per pagina per student. Het aanvraagformulier daarvoor staat op ÉÉN HU. En als je die cursus het jaar daarop opnieuw wilt geven, moet je opnieuw betalen.
Wat altijd mag: linken! Is een artikel, boek, filmbestand, brochure of wat dan ook online beschikbaar en wil je dat je studenten het lezen of bekijken. Bespaar jezelf dan een hoop gedoe en plaats een hyperlink ernaartoe op Canvas. Linkjes zijn je beste vriend.
Afgelopen jaar bleek dat aan Hogeschool Utrecht zo’n 4000 lange overnames waren gedaan door docenten. Zonder het te melden of te vragen. Hoeveel boetes dat opleverde, vertelt Wieberdink niet. Maar hij drukt ons op het hart bij onduidelijkheid om hulp te vragen. ‘Mij vooral wel bellen.’
Deze training komt dit jaar nog drie keer, de datum van de volgende training is in MijnTalent te vinden. Voor verdere vragen: Auteursrechten Informatiepunt en auteursrecht@hu.nl.
