Hoe komt het toch dat als het om verbinding gaat in de perceptie van velen online-contact surrogaat is aan offline? Communiceren via een klein schermpje wordt vooral geassocieerd met ongezellig, afstandelijk en oppervlakkig. Voor een goed gesprek ga je bij elkaar op de koffie. Intensief gebruik van sociale media als Twitter, Facebook en Whatsapp wordt vaak in één adem genoemd met de afnemende sociale cohesie in onze samenleving. In haar kerstrede van 2009 sprak onze koningin bijvoorbeeld haar zorgen uit over het feit dat mede dankzij sociale media persoonlijke vrijheid los kwam te staan van verbondenheid met de gemeenschap. Volgens haar zou door de individualisering ons bestaan leeg worden, zonder enig ‘wij-gevoel’. Met virtuele ontmoetingen zouden we die leegte niet vullen; integendeel, afstanden zouden juist vergroot worden.
Ik vind het raar dat online contact minder sociale waarde heeft dan offline. Alsof fysiek samenzijn automatisch een toegevoegde waarde geeft aan de inhoud van contact. In 1964 deed McLuhan de uitspraak: The medium is the message. Waarmee hij stelde dat de betekenis van een verhaal afhankelijk is van het medium waarmee het verteld wordt.
Ik denk dat hij deels gelijk heeft. Het medium waarmee je communiceert, zet de kaders van wat mogelijk is. Fysiek aanraken is via sociale media simpelweg niet zo eenvoudig en ook nuance wil nog wel eens verloren gaan. Echter, juist in de fysieke beperking en expliciete afstand zit de kracht van sociale media. Mensen willen een evenwicht in hoe ‘intiem’ ze met iemand zijn. Als iemand dichtbij staat (bijvoorbeeld in een lift), dan creëren mensen automatisch afstand door oogcontact te vermijden. Nabijheid is goed, maar niet teveel.
Omgekeerd werkt gelukkig ook: is er fysieke afstand, dan ontstaat er ruimte voor psychologische intimiteit. Dankzij de beperking van sociale media maken we gemakkelijker contact, spreken we mensen eerder aan en komen we sneller tot de kern. In een maatschappij die individualiseert, waar persoonlijke vrijheid wordt gekoesterd en tijd voor jezelf een steeds groter goed wordt, zijn sociale media een verbindende factor. We kiezen uit vrijheid ervoor om altijd verbonden te zijn: sociale cohesie 2.0.
Uiteindelijk bepaalt nog steeds de mens – en niet het medium – de kwaliteit van het contact en hoe we dat contact beleven. Dus in het geval van een afnemend ‘wij-gevoel’: don’t blame the medium, blame the messenger.
