Chris van der Heijden is historicus en schrijver, hij doceert aan de School voor Journalistiek. Maandelijks schrijft hij een column voor Trajectum. (Deze column verscheen eerder in Trajectum 2, oktober 2014.)
Afgelopen week heb ik weer ’s in de Lof der zotheid gelezen. Wat een heerlijk boek. En wat een gelijkenissen met het heden. Verschil: voor Erasmus waren de zotten de monniken, voor mij zijn het de competentiematrixgedrevenen, examenformulierbewakers en andere excellshitmyopen.
Het grootste bezwaar van mijn oude vriend tegen de monniken was dat zij middel en doel verwarden. Onze excellshitmyopen zijn verstrikt in vergelijkbare spaghetti. Zij begrijpen niet dat een programma een middel is. Dat regels eveneens middelen zijn. Dat alle geblaas van Haagse en andere hotemetoten secundair is. Want het enige, echte doel is: goed onderwijs, mensen opleiden die stevig in hun schoenen staan en goed in hun vel zitten.
Ik hoor de moderne monniken al zuchten. Maar om dat doel te bereiken hebben we toch afspraken nodig! Ik zucht terug. Inderdaad. Maar afspraken mogen nooit ofte nimmer doel worden. Als dat gebeurt, is alles verloren. Het debat is helaas ontaard in vliegen vangen. Ik zal nooit gelijk krijgen. De myopen zien beter. Lof der zotheid.
Ik houd van studenten. Ik vind lesgeven heerlijk. Het maakt me vrolijk als ik zie hoe de geest in een groep of een individuele student vaart, en het maakt me trots als ik daarbij een rol mag spelen. Mijn doel is er maar één: jonge mensen helpen hun spoor te vinden, niet mijn spoor, hun spoor. Daartoe staan alle middelen open, van streng tot zacht en van regels tot totale tolerantie. Het slaagt lang niet altijd. Dat ligt niet alleen aan de studenten. Dat ligt ook aan mij. Dan baal ik, ben ik boos, probeer ik een andere weg. Want ik heb geen standaardoplossing, er is geen standaardoplossing, we moeten zo’n kreng ook niet willen. Het stinkt en leidt af van het doel.
Socrates, om nog een voorganger te noemen, vergeleek onderwijs met het werk van een vroedvrouw. De taak van de leraar was de leerling zijn kennis (talent enzovoort) te laten baren. Dat is een mooi beeld. Maar zo’n doel ligt ver, ver van dat van de excellshitmyopen. Hun kennis staat op een blaadje. Hun doel is dat de student zich aan dat blaadje conformeert. De myopen zijn vrienden van Procrustes en ons blijft, in de wetenschap dat fair fool & fool fair is, niets anders dan de erasmiaanse lach.
