Reint Jan Renes is lector Crossmediale Communicatie in het Publieke Domein en blogt op deze plek maandelijks over zijn vakgebied.
Eind jaren tachtig introduceerden Van Kooten en De Bie in hun satirische tv-programma Keek op de Week de wetenschapper dr. Clavan. Geregeld werd hij in het programma als ‘autoriteit’ om een mening gevraagd over iets wat op in het nieuws was. Met veel omhaal van woorden kwam zijn verhaal er steeds op neer dat hij ook niet wist hoe het precies zat en dat hij de interviewer niet meer kon vertellen dan deze zelf al wist.
Wat opvalt is dat veel (semi-)wetenschappers als hedendaagse Clavans weinig schroom hebben om generaliserende uitspraken te doen op basis van vaak zeer gespecialiseerde kennis. Geregeld worden significante resultaten in een specifieke setting (meestal een laboratorium) of bij een specifieke groep (vaak studenten) als relevant beschouwd voor de oplossing van diverse complexe maatschappelijke problemen. Op basis van dit soort claims en adviezen is het lastig te begrijpen dat nog zoveel mensen met overgewicht rondlopen, dat we iedere ochtend in de file staan en dat nog steeds veel mensen ongelukkig zijn.
‘Je moet er geweest zijn om er over te kunnen oordelen’ of ‘je had erbij moeten zijn’: uitspraken die suggereren dat je oordeel over iets afhankelijk is van je kennis over de situatie. Sterker: om mee te kunnen praten moet je onderdeel van de situatie zijn geweest. Niet toevallig misschien dat trainers van topclubs vaak voormalige profvoetballers zijn: Frank de Boer, Dick Advocaat en Ronald Koeman. Zonder ervaring in het veld is het lastig te weten waar je over praat, laat staan dat je enige autoriteit hebt.
Sociaalpsycholoog Kurt Lewin stelde in 1946 al dat wetenschappelijke kennis het beste tot stand komt door het verenigen van de inspanningen van de academicus (de wetenschap) en de professional (de praktijk). Dus niet alleen vanaf de zijlijn observeren, meten en interpreteren, maar ook actief participeren in de dagelijkse realiteit. Ondervinding is de beste leermeester. In plaats vanaf de zijlijn als deskundoloog hard te roepen hoe het allemaal wèl (of juist niet) moet, zou het mooi zijn wanneer meer (top)wetenschappers meevoetballen op het modderige speelveld van de praktijk. Wetenschappers die het aandurven uit hun comfortzone te stappen en zich voor een lange periode te committeren aan de praktijk en daarmee bereid zijn verantwoordelijkheid te nemen voor de opbrengsten van hun onderzoek voor de maatschappij.
Of zoals sommige voetbalfans zeggen: geen woorden maar daden.
