Reint Jan Renes is lector Crossmediale Communicatie in het Publieke Domein en blogt op deze plek maandelijks over zijn vakgebied.
In de film ‘Ice Age’ zit een klassieke scène waarin een grote groep dodo’s in hun enthousiasme om drie meloenen te beschermen niet alleen alle meloenen kwijtraken, maar ook zichzelf en passant weten uit te roeien. Als ergens een vergelijkbare manifestatie van misplaatst optimisme is te zien, is dat wel in het Trosprogramma ‘Ik vertrek’: een serie waarin Nederlanders worden gevolgd die hun geluk in het buitenland gaan beproeven.
De afgelopen weken heb ik mensen vol enthousiasme zien vertrekken naar het winterse Zweden (Western Ranch), de Franse Alpen (camping) en de voormalige DDR (vakantiepark voor hondenbezitters). Opvallend vaak hoorde ik tijdens het kijken zinnen als ‘Goh, de verbouwing duurt toch iets langer dan we gedacht hadden’, ‘Het contract is inderdaad nog steeds niet helemaal rond, maar de mondelinge toezegging is er’ en ‘Ja, het kan soms wel héél stil zijn hier’. Hoe komt het toch dat, ondanks zichtbaar twijfelende vrienden en familie, deze mensen er vooraf vanuit gaan dat zij géén heimwee krijgen, dat zij zonder de taal te spreken wél van alles geregeld krijgen en dat bij hen de verbouwing wél precies op schema gaat lopen?
Wat maakt dat deze mensen op zoek naar geluk, als enthousiaste dodo’s, met open ogen in het ravijn springen? Binnen de sociale psychologie staat dit fenomeen bekend als ‘illusory superiority’: een relatieve overschatting van de eigen mogelijkheden. Een afwijking die er voor zorgt dat mensen (vooral mannen) onterecht denken dat zij wel kunnen wat anderen niet kunnen en hen niet overkomt wat anderen wel overkomt. Mensen overschatten bijvoorbeeld hun eigen rijvaardigheid, hoe aardig ze zijn en hoe gezond ze zich gedragen. Ook vinden mensen vaak hun eigen relatie beter dan die van anderen. Interessant is dat uit onderzoek blijkt dat de inschatting van vrienden een betere voorspeller is voor de duur van een relatie dan de taxatie van het stel zelf.
Dus voor iedereen die nu – zo na de vakantie – mijmert over een nieuw, ontspannen leven, ver hier vandaan: negeer je eigen misplaatste optimisme en luister goed naar het realistische advies van anderen.
