Chris van der Heijden is historicus en schrijver, hij doceert aan de School voor Journalistiek. Maandelijks schrijft hij een column voor Trajectum. (Deze column verscheen eerder in Trajectum 9.)
Dat kan je allemaal wel zeggen, zo hoorde ik afgelopen maanden regelmatig in reactie op mijn kritische artikelen over de regulatureluur en excel-shit in het onderwijs, maar je zult er als organisatie maar mee te stellen hebben: professionals als jij, eigenwijze donders die zich niets laten zeggen en steeds weer hun eigen gang gaan. Met zulke figuren wordt elke organisatie per definitie een chaos. Dat kan niet. Ordnung muss op zijn minst ein bisschen sein want anders zakt de hele bups in elkaar.
Oké, aldus dezelfde reageerders, misschien is de ordening ten gevolge van het Inholland-syndroom hier en daar een beetje uit het spoor gelopen maar zeg nu zelf: je moet cijfers toch verantwoorden? Je moet vakken goed beschrijven? Je moet toch afspraken maken en je daaraan houden? Zo niet, après toi le déluge.
Dit alles kan en wil ik niet tegenspreken. Ik ben zelf ook een handvol jaren manager (dat heette toen nog gewoon hoofd) van een vakgroep geweest en dat was geen lolletje. Steeds tussen twee vuren (Oudenoord c.q. directie aan de ene en docenten aan de andere kant), niemand die zich iets liet gezeggen, nogal wat collega’s die steeds de gemakkelijkste kant kozen, veel gedoe, veel gezeur.
Bovendien, laten we eerlijk zijn: een vaste baan in het hoger onderwijs is een lot uit de loterij, zeker tegenwoordig. Al moet je regelmatig hard werken, er zijn weinig plekken zo leuk als die waarin je de hele dag onder jonge mensen verkeert, weinig werkgevers zo sociaal als hogescholen en universiteiten, weinig plekken zo vrij, vol vrijheid en vrije tijd als de onze. Niet zeuren dus.
Waar, allemaal waar. Het neemt niet weg dat overdreven geregel en te ver doorgevoerde uniformering c.q. centralisatie haaks staat op 1. de natuurlijke houding van de professional (‘eigenwijs’), 2. de belangrijkste boodschap die wij aan onze leerlingen moeten meegeven (‘wees ondernemend & creatief’) en 3. de cultuur zoals die sinds de tweede helft van de twintigste eeuw is ontstaan (‘open en vrij’).
Vandaar: als je mij met het mes op de keel vraagt welke van de twee de doorslag moet geven, regels & orde of vrijheid & creativiteit, twijfel ik geen seconde. Dit overigens niet alleen om morele maar ook om economische redenen: laatstgenoemde eigenschappen leveren op den duur veel en veel meer op.
