Saskia van Laar en Alard Joosten, van De Docentenacademie voor effectief onderwijs, geven tips voor beter lesgeven. Ditmaal Alard Joosten over de kunst van vragen stellen.
Heb je er wel eens bij stil gestaan dat er veel verschillende soorten vragen zijn?
Vragen die nieuwsgierigheid opwekken, vragen die studenten laten speuren naar het goede antwoord, vragen om aangeboden kennis te verwerven… Deze vragen hebben elk een ander doel!
Een paar weken geleden leidde ik een startbijeenkomst van een professionaliseringstraject voor een docententeam. Een van de doelen van deze bijeenkomst was om samen met de docenten tot een lesobservatieformulier te komen. Aan de hand van dit formulier worden hun lessen bezocht en nabesproken. Om tot een goed en werkbaar formulier te komen kregen de docenten een eerste vraag die luidde: Wat zijn voor jou de tien kenmerken van een goede les?
Toen we de reacties inventariseerden, kwamen we er al gauw achter dat de vraag die we gesteld hadden niet het gewenste resultaat opleverde. De docenten benoemden zowel gedragselementen (‘student veel aan het woord’) als effectelementen (‘rustige sfeer’), en benoemden zowel studenten- als docentengedrag. Wij waren echter expliciet op zoek naar gedragsindicatoren van docenten voor een goede les. Een deel van de antwoorden konden wij wel gebruiken, maar een deel ook niet. We hadden een weinig gerichte vraag gesteld.
Vandaar dat ik jullie deze keer graag wijs op het stellen van effectieve vragen: formuleer vanuit het doel van een oefening een vraag die expliciet gericht is op dat doel, niet meer, maar ook niet minder.
Ook in lessen worden veel vragen gesteld met allerlei doelen. Vaak gebeurt dit weinig zorgvuldig. Dit terwijl vragen enorm kunnen bijdragen aan effectief onderwijs.
Vijf tips voor het stellen van effectieve vragen:
1. Bereid je vragen voor. Ter plekke bedenken leidt snel tot slordigheid of hardop denken waardoor studenten meerdere vragen tegelijkertijd krijgen.
2. Wat is het doel of het beoogde resultaat van jouw vraag? Of: Welk denkproces wil je op gang brengen? Is het doel bijvoorbeeld om te toetsen of de studenten de lesstof onthouden hebben of is het doel dat ze de lesstof kunnen toepassen? Op welke conclusie wil je uitkomen?
3. Welke type vraag past vervolgens bij dit leerdoel? Het leerdoel ‘begrijpen’ veronderstelt andere vragen (‘vertel in eigen woorden wat X is’) dan het leerdoel ‘toepassen’ (‘hoe denk je dat X werkt in situatie Y?’). Formuleer je vraag gericht op het leerdoel.
4. Formuleer de vraag, schrijf hem op en oefen de vraag een keer hardop.
5. Bedenk van tevoren wat mogelijke antwoorden kunnen zijn. Zo kom je in de les minder voor verrassingen te staan.
Als je vraag effectief is in het bereiken van het leerdoel, kun je vervolgens vanuit die conclusie verder met het vervolg van je les.
Mijn vraag aan jullie is: wat zijn jouw ervaringen met vragen stellen? Ik hoor het graag.
