Reint Jan Renes is lector Crossmediale Communicatie in het Publieke Domein en blogt op deze plek maandelijks over zijn vakgebied.
Moeten we onze levensstijl aanpassen voor het klimaat? Een paar weken geleden ging ik in het tv-programma Arena over deze stelling in debat met diverse deskundigen. Eén van de aanwezigen, trendwatcher Adjied Bakas, stelde dat burgers niets hoefden te doen omdat technologische innovaties, zoals thorium-kerncentrales, het klimaatprobleem voor ons gaan oplossen.
Helaas is op basis van ervaringen uit het verleden weinig reden voor dit technologisch optimisme. Vaak maakt de technologie zijn verwachtingen niet waar. Sterker nog, veel van de huidige klimaatproblemen zijn ongewenste bijeffecten van nieuwe technologieën. Ook toont onderzoek aan dat de mogelijkheden van wetenschap om technologische vooruitgang te boeken en urgente problemen op te lossen schromelijk worden overschat.
Ondanks ‘Back to the Future’-achtige visioenen in de jaren tachtig – ‘where we are going we don’t need roads’ – verplaatsen we ons dertig jaar later nog altijd massaal over geasfalteerde wegen met milieuonvriendelijke auto’s. En daar waar we verwacht hadden ons steeds sneller van A naar B te kunnen vervoeren en misschien zelfs een vakantietrip naar Mars te kunnen boeken (‘Beam me up Scotty’), kun je in steeds drukker wordende steden je vaak gemakkelijker verplaatsen met een ouderwetse fiets dan met een auto. Weinig reden dus om optimistisch te zijn over wat technologie in de toekomst vermag.
Toch weerhield dit trendwatcher Bakas er niet van om met veel aplomb op landelijke tv te verkondigen dat wij burgers rustig achterover kunnen leunen. Dankzij slimme technologie komt alles goed. Dit is, naast een beetje dom en naïef, ook een gevaarlijke uitspraak. Recent onderzoek van de Universiteit van Amsterdam toont namelijk aan dat te optimistische verwachtingen over wetenschappelijke vooruitgang een negatieve invloed heeft op klimaatvriendelijk gedrag, terwijl gezonde twijfel juist motiveert. Het laatste waar we dus op zitten te wachten zijn ongefundeerde uitspraken over onbewezen technologieën.
Aangezien vrijwel alle wetenschappers er over eens zijn dat het grootste deel van de opwarming sinds het midden van de twintigste eeuw door de mens is veroorzaakt (zie o.a. het recente IPCC-rapport), moeten we burgers niet in slaap sussen met naïef optimistische toekomstsprookjes, maar er juist alles aandoen om ze te motiveren tot klimaatvriendelijk gedrag.
Een realistische kijk op de werkelijkheid en iets minder vertrouwen in de wetenschap kan soms helemaal geen kwaad.
