Willeke Slingerland is sinds april lector aan de HU. Ze houdt zich al haar halve leven bezig met het beschermen van democratieën in de wereld. Nu gaat ze dat aan de HU doen. En dat is hard nodig, meent ze.
Moe is ze niet snel. Willeke Slingerland heeft vijf kinderen en werkte afgelopen jaren in verschillende Nederlandse gemeenten maar ook in Jordanië, Albanië, Roemenië en op Aruba. Ze woont in Deventer. Wat ze hier dan sinds april aan de HU te zoeken heeft?
Met een gulle glimlach komt ze binnengestapt. ‘Hoi, ik ben Willeke, mag ik nog heel even koffie halen?’ En die heeft ze nodig. Het is donderdagochtend en haar nacht was kort. De avond te voren heeft Slingerland nog aan tafel gezeten met studenten, HU en UU en de gemeente over plannen in De Uithof. Ook dát is democratie.
Nederlanders hebben het goed
In Nederland mogen studenten stemmen op hun favoriete partij, demonstreren tegen de kabinetsplannen, onafhankelijke media consumeren, relaties aangaan met wie ze willen en als ze verdacht worden van iets strafbaars , is er juridische bijstand en volgt een eerlijk proces. Beseffen ze wel genoeg hoe bijzonder die democratische rechten eigenlijk zijn? Volgens Slingerland moeten we de waarde van de democratie allemaal weer gaan voelen. ‘Als je naar de wereldkaart kijkt, zie je dat het aantal democratieën afneemt . Je moet ze koesteren en onderhouden, dat realiseer ik me door mijn werkervaring steeds te meer.’
Slingerland was vijf jaar actief voor de Youth Leadership Development Foundation in Jemen, een NGO die onderwijsprogramma’s ontwikkelt voor jongeren die daarmee hun gemeenschap (tribe) konden versterken. Door de burgeroorlog en opkomst van Al Qaida was echt onderwijs niet meer mogelijk en hadden dit soort organisaties behoefte aan ondersteuning vanuit het buitenland bijvoorbeeld in het opzetten van een Girls’ Cafe ‘Khadija’, een plek voor onderwijs voor jonge moeders met bijbehorende kinderopvang.
Buitenlandervaring
Jarenlang werkte ze met jongeren. Dichtbij huis maar ook ver weg, vaak in opdracht van overheden en ontwikkelingsorganisaties.
Had ze altijd succes? ‘Dat is moeilijk te zeggen. In Roemenië hebben we daadwerkelijk wat gerealiseerd door anti-corruptie NGO’s gezamenlijk te leren optrekken om zo een sterkere waakhond te zijn in het controleren van de regering. Tegelijkertijd kan een nieuwe regering of machtswissel daar zo een streep doorzetten en deze clubs verbieden of het leven onmogelijk maken door subsidies in te trekken.
‘Je kunt een democratie in twee dagen om zeep helpen Dan worden de veilige havens voor vrouwen afgebroken, mogen meisjes niet langer naar de universiteit, worden blinden weer opgesloten in hun huizen en blijft de macht van de sterkste over.’
Is het dan vaak voor niets geweest? ‘Je kunt er inderdaad cynisch over doen, maar democratische processen gaan niet zonder slag of stoot. Soms is het een kwestie van twee stappen naar voren en weer een stap terug. In al deze projecten werkte ik altijd op basis van respect en gelijkwaardigheid. Voor ons is het ook leerzaam om te zien hoe kwetsbaar de vrije wereld is en te ervaren hoe actief burgers zich inzetten om die vrijheid voor elkaar te krijgen.
Democratieën zijn kwetsbaar
Slingerland ziet de teloorgang van democratieën. ‘In Iran, Hongarije en recent ook in de Verenigde Staten. Landen waar vrouwen en minderheden het slechter kregen, waar steeds minder sprake is van zelfbeschikking, zoals vrije seksuele oriëntaties en genderidentiteiten of het recht op abortus. Veel plaatsen op de wereld zijn ronduit onveilig.’
‘Maar de mens is veerkrachtig’, haast ze zich erbij te zeggen. ‘Denk niet dat het er alleen kommer en kwel is. ‘Ik heb nog steeds contact met een aantal vrouwen en mannen daar. Dan zijn we aan het praten en hoor ik op de achtergrond de bommen vallen. Ondertussen vertellen ze me over hun leven. Bruiloften, verjaardagen, geboortes, het starten van een eigen bedrijfje: zelfs in landen als Jemen ging dat tijdens de oorlog gewoon door.’
Nederland is kwetsbaar
Onze eigen democratie is ook kwetsbaarder geworden afgelopen twee jaar, volgens Slingerland. ‘Sommige politieke partijen winnen stemmen door ons te doen geloven dat de wereld tweeledig is. Je bent voor of tegen de wolf, de boeren, het klimaat, de NAVO etc. Dit voedt het wij-zij-denken en hoe we met elkaar omgaan.’
‘Vroeger ontmoetten we elkaar vooral nog in het echt. Tegenwoordig leven we voor een groot deel digitaal samen. Kwade genieën maken hier gebruik van. Zo koop je eenvoudig het een algoritme op van TikTok en kun je miljoenen mensen en dus ook verkiezingen beïnvloeden met jouw nepnieuws.’
Waarom dan nu aan de HU?
Wat heeft Slingerland te zoeken aan de HU? Is het hier niet wat saai voor haar? ‘Ik kom van Saxion’, vertelt ze. ‘De studenten komen uit Deventer, Enschede en Apeldoorn woonden praktisch allemaal nog thuis en waren overwegend wit. Hier is de populatie al veel meer verschillend.’
Wat ga je toevoegen?
‘De vraag is of ik werkelijk wat ga toevoegen. Ik heb daar nog geen zicht op. Er gebeurt van alles aan de HU wat te maken heeft met democratie. Onderzoek naar dak- en thuislozen bijvoorbeeld. Of werk realiseren voor mensen met niet aangeboren hersenletsel. Zo voelen we dat democratie ook betekent dat je prettig samenleeft met elkaar.’
De campus
Zoiets als samenwerken in het USP gaat ook over democratie. Ik zat daar recent vrijwillig en vind dat leuk. Iedereen zit om tafel en wil iets met De Uithof. Een deel van de studenten vindt de campus niet bruisend genoeg. Voor gezelligheid moeten ze naar de binnenstad. Anderen willen structureler samenwerken met de gemeente en de Stichting USP.’ Gezamenlijk het onuitgesprokene ontrafelen is de basis voor samenwerking.
Slingerlands vraag aan de werkgroep was wat ze nu het liefst wilden: meer gezelligheid of betrokkenheid? ‘Daar moesten ze nog even over nadenken. En woonbesturen willen echt de bewonersbelangen behartigen, maar vanwege het verloop is het lastig om goed georganiseerd te zijn en een achterban te hebben En die achterban is cruciaal in een democratie.’
De tussenruimte
‘Ik ben voorstander van de tussenruimte (een term die de HU gebruikt voor het idee van de opleiding als een ‘oefenplaats’ waarin studenten moeten leren omgaan met verschillen, red). Maar iedereen moet het eens zijn over wat daarin gebeurt. De regels moeten duidelijk zijn. Wie spreekt er en namens wie? Ik weet dat er verstandige mensen aan de HU bezig om daarover na te denken.’
Hoe krijg je medewerkers die ruziën over wel of niet genocide Gaza weer om tafel?
‘Waar ik bezorgd over ben, is dat we alleen degenen gaan uitnodigen die fel zijn. Dan mis je juist die waardevolle milde stemmen. Tegelijkertijd wil ik een lans breken voor de felle stemmen, want zij kaarten zaken aan. Maar ze moeten zich wel afvragen of ze alleen maar aan het zenden zijn of ook kunnen luisteren en iets op gang brengen.
De vraag is: wil je een debatcultuur, waarin iedereen zijn mening kan geven? Of wil je een cultuur waarin de kennisinstelling haar waarden oplegt? Dat eerste toch? Ik ga geen quick fix brengen. Maar ik heb wel ervaring. Geef me eerst maar eens wat tijd om te zien wat hier allemaal gebeurt.’
Het lectoraat Sociale Cohesie en de Democratische Rechtsstaat bestaat sinds 1 april. onder leiding van Slingerland. Het gaat werken aan het verbeteren van de samenhang in onze samenleving en het ondersteunen van een sterke democratie. Afgelopen zeven jaar was zij lector Weerbare Democratie aan hogeschool Saxion, waar ze zich richtte op goed bestuur, integriteit, sociale veiligheid en ondermijning.
