Docenten voelen zich vaak alleen staan bij hun worsteling hoe ze om moeten gaan met maatschappelijke spanningen in de klas. Het onderwerp krijgt de laatste tijd veel aandacht, omdat houvast ontbreekt en er behoefte is aan handvatten.
Het Kenniscentrum Sociale Innovatie van de HU en kennisplatform KIS deden een verkennend onderzoek naar de randvoorwaarden voor een veilig leefklimaat in de klas.
Voor het onderzoek vulden 261 medewerkers van het Instituut voor Social Work een enquête in, werden interviews gehouden met docenten en gesprekken gevoerd met groepen studenten over extreme uitingen in de klas, hoe daarmee om te gaan als docent en student. Docenten ervaren toenemende individualisering en verharding van studenten in hun groep. Vooral bij eerstejaars is de nuance vaak nog ver te zoeken.
Onveiligheid
Vooral als studenten volharden in hun opvatting is het voor docenten lastig hoe daarmee om te gaan, geven ze aan. Door spanningen tussen studenten onderling, verlaten soms studenten de opleiding voortijdig.
Groepsvorming onder studenten belemmert het openstaan voor andere denkbeelden en het in aanraking komen met andere culturen. Daarom moeten docenten ervoor zorgen dat studenten mengen. Gebeurt dat niet, dan kan dat een gevoel van onveiligheid geven – zeker wanneer er radicale opvattingen geventileerd worden.
Ook hebben docenten te maken met studenten die radicale opvattingen in werkstukken uiten. Vervolgens worstelen ze met de vraag hoe ze zo’n student moeten beoordelen, want je kunt iemand niet beoordelen op z’n opvatting. En waar ligt de grens tussen kritisch mogen denken en radicaal zijn?
Collegialiteit
Docenten geven aan behoefte te hebben aan het structureel uitwisselen van ervaringen met andere collega’s. Ze hebben het gevoel er alleen voor te staan en ervaren weinig support van collega’s of teamleiders. Ook bij docenten slaat de individualisering toe.
Enkele ondervraagde docenten hebben de ervaring dat de sfeer binnen docententeams niet veilig genoeg is om alles te kunnen delen. En mensen met een andere culturele achtergrond gaan vaak weer weg, daar moet meer aandacht voor komen, zegt een docent. Ook hier speelt het veiligheidsaspect een rol.
Hypocrisie
De ondervraagde studenten hebben soms een gevoel van hypocrisie bij docenten. Waarom wel een minuut stilte in acht te nemen voor de aanslag in Parijs, maar niet voor Aleppo of Istanbul?
Ook vertrouwen studenten niet altijd de docenten en vinden sommigen de docenten vooringenomen. Het blanke instituut waar ze studeren ervaren ze als discriminerend. Docenten zouden zich bewust moeten worden van hun vooroordelen en de effecten daarvan op studenten. Daar zouden ze een training in mogen krijgen.
Docenten vinden het inclusieve onderwijs niet altijd eenvoudig. Soms raakt de inhoud aan persoonlijke religie of overtuiging, bijvoorbeeld wanneer een student aangeeft dat hij bepaalde cliënten niet kan helpen op basis van zijn geloof. Mag je als professional op basis van je overtuiging bepaalde mensen uitsluiten van hulp? Waar ligt de grens van vrijheid van godsdienst binnen de studie en de werkvloer? Wie moet zich aanpassen aan wie? En hoe maak je dat bespreekbaar in een les?
Wat te doen volgens studenten?
Volgens de ondervraagde studenten hangt het bespreekbaar maken van een maatschappelijk vraagstuk af van het vak dat wordt gegeven. Is het relevant voor hun beroepspraktijk? Docenten moeten volgens hen algemene communicatieve vaardigheden ontwikkelen, zodat studenten zich gehoord en gezien voelen. Ook kennis over culturele achtergronden van studenten is nodig, dan weten ze ook wat ze kunnen bespreken en hoe.
De onderzoekers komen met een aantal aanbevelingen: voer collegiaal overleg in, train docenten in moeilijke gesprekken, wees je bewust van je eigen vooroordelen, bied docenten een kader, neem meer docenten aan met een andere achtergrond, voer een intercultureel curriculum in, benut het talent van kwetsbare studenten en investeer in veiligheid en groepsbinding.
Trajectum besteedde in september 2016 in het magazine aandacht aan dit thema
