Docenten Geert van Rooijen en Lys Norbruis willen dat meer studenten aan de HU gaan lezen. Vooral bij Instituut Archimedes, waar de docenten van de toekomst worden opgeleid. ‘De noodzaak voor een revolutie is groot.’
Hogeschool Utrecht tekende een leesoffensief van Bibliotheek Utrecht en Taal Doet Meer. Van wat dat inhoudt, hebben de docenten geen flauw idee. Norbruis: ‘Hoewel wij ons er zo voor inzetten hebben we niks meegekregen van deze ondertekening.’
Een knusse leeshoek in de school, een boekenclub of posters met lezende HU’ers in de gangen. Van Rooijen en Norbruis zitten vol ideeën voor hun campagne. In Vlaanderen is iedere onderwijsinstelling verplicht om iets te doen aan leesbevordering. Dat willen zij ook.
Lezen is normaal
Leesbevordering is al jaren een streven van basisscholen en middelbare scholen, maar hogescholen blijven achter. ‘Terwijl studenten van lerarenopleidingen groot belang hebben bij lezen’, stelt Van Rooijen. ‘Elk onderzoek wijst uit dat lezen goed voor je is. Hoe meer je leest, hoe beter je taalvaardigheid. Essentieel voor docenten dus. We willen aan de HU laten zien dat lezen normaal is. En dat wij die dagelijkse bezigheid stimuleren.’
Norbruis: ‘Praten over lezen stimuleert ons taalbewustzijn. En lezen is goed voor je welzijn en voor je schoolcarrière. Uit onderzoek blijkt dat een paar minuten lezen per dag al stressverlagend is.’ Van Rooijen: ‘Er worden daadwerkelijk minder fysieke en geestelijke klachten waargenomen bij mensen die lezen.’
‘Als aardrijkskundedocent heb je veel aan een boek over een vluchteling’
Als docenten in spe zelf enthousiast worden over lezen, is de kans groot dat zij dit enthousiasme later doorgeven aan hun leerlingen. En het helpt ze bij hun lessen. ‘Een student aan de opleiding Docent Aardrijkskunde kan lezen over migratiestromen. Maar er is niets sterkers dan een boek lezen over iemand die vlucht van de ene naar de andere plaats. Zoals in Wat is de wat van Dave Eggers of De bruid van Dirk Bracke.’
Norbruis: ‘Mensen die fictie lezen, zijn minder bevooroordeeld over andere mensen, blijkt uit meerdere onderzoeken. Je kruipt in de huid van een personage met een ander wereldbeeld. Op die manier kijkt bijvoorbeeld een docent wiskunde ook met een ruimere blik naar leerlingen.’ Van Rooijen: ‘Je wordt inderdaad empathischer van lezen.’
‘Door ervaringen van stages leer je veel, maar door boeken verbreed je je wereldbeeld op manieren die in het echte leven lastiger zijn, stelt Norbruis. ‘Door bijvoorbeeld een boek te lezen over een school in Amerika. Als lezer word je gedwongen om zelf een beeld te vormen. Daarnaast krijg je meer mee dan bij een film, je leest gedachten en overwegingen van persongages waar je zelf ook op gaat reflecteren. Je bent dan niet alleen op de daden gefocust, terwijl dat bij een film of serie veel centraler staat.’
Van niets naar iets
Op dit moment hebben educatieve opleidingen geen leesbevordering in het curriculum. Norbruis: ‘Er is wel aandacht voor spelling of rapporteren.’ Alleen bij opleidingen Docent Nederlands, Engels, Frans en andere talen, moeten studenten elk jaar vijf boeken lezen.
Volgens Van Rooijen zou het mooi zijn als elke student binnen de lerarenopleiding minstens drie boeken per jaar leest. ‘Dat lijkt weinig, maar ik weet hoe slecht het gesteld is met leesmotivatie. Het zou goed zijn als studenten daarna over die gelezen boeken gaan praten. Met klasgenoten, met een schrijver of binnen een workshop creatief schrijven.’ Norbruis: ‘Of we doen iets met doorgeefboeken, waarbij studenten in een briefje voorin schrijven hoe ze het boek vonden.’
Volgens Van Rooijen is dat sociale aspect van lezen net zo interessant als het lezen zelf. ‘Zo komen we af van het imago dat lezen alleen iets is wat je zelf in een zolderkamertje doet. In een wereld waarin iedereen op elk moment kan laten zien en vaak ook laat zien wat hij doet, zou het tof zijn als lezen daar ook deel van uitmaakt. Dat kan ook op een Instagram-feed.’
Mensen zijn sociale dieren. Als ze iemand iets zien doen, is de kans groter dat ze het zelf ook gaan doen. ‘Dat zag je ook bij de Koreaanse serie Squid Game. Die wilde iedereen ineens kijken’, vertelt Van Rooijen. Norbruis: ‘Op TikTok is een hele boekencommunity ontstaan: BookTok. Engelse boeken zijn weer in de mode omdat jongeren het elkaar aanraden en praten over verfilmingen. Daarom is een boekenclub een manier om lezen meer te laten leven op de HU.’
Laat zien dat je leest
‘In september gaan we een leeshoek in Instituut Archimedes inrichten. Daar komt dan een soort ruilbieb, waar je boeken kunt pakken en brengen’, aldus Norbruis. Zo’n ruilbieb moet lezen normaliseren en meer zichtbaar maken.
Van Rooijen: ‘Als je op dit moment de HU binnenkomt, zie je geen boeken. Op middelbare scholen hebben ze vaak grote wanden met boekenkasten of een trap met geschilderde covers op de treden.’ Norbruis: ‘Ik ken er een waar de aula vol hangt met foto’s van lezende mensen. Scholieren van elke jaarlaag, maar ook docenten.’
Tip voor de student die weer eens een boek wil oppakken:
Norbruis: ‘Het moois dat we delen van Ish Ait Hamou. Het verhaal speelt zich af in een Belgische volkswijk met veel spanningen tussen de buurtbewoners. Het gaat over de vriendschap tussen een jonge Marokkaans-Belgische en de oudere Vlaamse Luc. Dit boek heeft een duidelijke opbouw en een herkenbaar actueel verhaal.’
Onder het motto ‘verbeter de wereld, begin bij jezelf’, laten Van Rooijen en Norbruis in hun mailhandtekening zien welk boek ze op dat moment lezen. Norbruis: ‘Mijn student mailt dan over een schoolopdracht en ziet die handtekening. Daar krijg vaak ik een vraag of leuke opmerking over.’
Andere prioriteiten?
Inmiddels praten Van Rooijen en Norbruis met Bibliotheek Utrecht over samenwerking. De bibliotheek de expertise én wil zelf graag met ons om te tafel om leesbevordering op de kaart te krijgen.’
Ook de HU-bieb wil meedenken. Van Rooijen: ‘Dan zouden we er naast een onderzoeksbibliotheek ook een leesbibliotheek van kunnen maken.’
‘Er zijn nog veel stappen te zetten om bewustzijn van lezen binnen de HU en IA te vergroten.’
Van Rooijen en Norbruis voeren daarnaast gesprekken met Instituut Archimedes en Theo Thijssen over de mogelijkheden. Van Rooijen: ‘In het nieuwe curriculum is veel aandacht voor digitale geletterdheid: wat je moet doen met tekst, beeld en digitale bronnen. Gewone geletterdheid wordt echter niet behandeld, terwijl dat juist de basis is om te snappen wat je leest. Maar dat de instituutsdirecteur een uur vrijmaakt om met ons te praten is al iets.’
Lievelingsboek van Van Rooijen:
‘Irmina van Barbara Yelin, een graphic novel die me veel leerde over het Duitse perspectief net voor de Tweede Wereldoorlog. En Al het blauw is een zinderend boek over een allesverslindende liefde tussen een student en een een barvrouw.’
Lievelingsboek van Norbruis:
‘Aleksandra van Lisa Weeda is een prachtige debuutroman over de beladen geschiedenis van een Oekraïense familie. Daarnaast genoot ik van een ander debuut, de korte verhalen van Joep van Helden in Jerrycan. De personages zijn mensen die buiten de boot vallen en ze worden raak beschreven.’
Geert van Rooijen klom uit zijn comfort zone en gaat komende tijd columns voor ons schrijven. En binnenkort krijgt Trajectum een estafette-serie op Trajectum met studenten die een recensie schrijven over een lievelingsboek.
