Vandaag stemmen de Schotten over de onafhankelijkheid van hun land. Mocht Schotland het Verenigd Koninkrijk inderdaad verlaten, wat gebeurt er dan met het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek?
Het zal erom spannen vandaag. In de peilingen liggen de nee-stemmers ietsje voor, maar het scheelt weinig. Het is zeker niet ondenkbaar dat Schotland onafhankelijk wordt. Dat kan onder meer gevolgen hebben voor het collegegeld voor studenten. Momenteel betalen de Schotten niets voor hun opleiding, maar het is de vraag of dat in een onafhankelijk Schotland zo blijft.
Gratis hoger onderwijs
De voorstanders van afscheiding wijzen erop dat juist kleine landen goedkoop of gratis hoger onderwijs hebben: Denemarken, Oostenrijk, Malta, Zweden, Slovenië enzovoorts. Dus waarom zou dat in Schotland straks anders zijn?
In de rest van het VK betalen studenten tot 9000 pond collegegeld. Om te voorkomen zij massaal naar Schotland gaan voor een universitaire opleiding, is gratis hoger onderwijs nu alleen voor de Schotten beschikbaar, en niet voor andere Britten. Die moeten er net zoveel voor betalen als voor opleidingen in hun eigen landsdelen.
Overspoeld met Britten
Maar dat is een regel die alleen in het Verenigd Koninkrijk opgaat. Als een student van de Europese Unie in Schotland wil studeren, dan gelden voor hem of haar dezelfde regels als voor de Schotten zelf, dus EU-studenten betalen geen collegegeld. Mocht Schotland het Verenigd Koninkrijk verlaten en onafhankelijk worden, waarschuwen tegenstanders, dan kunnen Britten straks alsnog gratis studeren.
Daar denken de Schotten van het ja-kamp anders over. Je mag van de regels afwijken als er een gegronde reden voor is, zeggen ze, en die is er in dit geval: het Schotse hoger onderwijs zou overspoeld worden met Britten en dat is niet houdbaar.
EU-lidmaatschap
Overigens is het niet vanzelfsprekend dat een onafhankelijk Schotland lid kan zijn van de EU. De voorstanders van onafhankelijkheid zeggen dat de Schotse burgers Europese rechten hebben opgebouwd en niet zomaar uit de Unie verstoten kunnen worden, maar de tegenstanders zeggen dat alle lidstaten van de Unie hun goedkeuring zullen moeten geven. Een land als Spanje zal zijn Baskische en Catalaanse separatisten niet willen aanmoedigen door akkoord te gaan met het Schotse verzoek om EU-lidmaatschap.
Het ligt dus ingewikkeld. Dat geldt ook voor de Schotse wetenschap: gaat die erop vooruit als de Schotten ‘ja’ stemmen? Vooral over het geld liggen de voor- en tegenstanders overhoop: kan Schotland het allemaal zelf betalen of heeft het Engeland nodig? Zullen de oliereserves genoeg zijn om op eigen benen te staan of niet?
Open grenzen
Maar los daarvan wijzen wetenschappers op het belang van open grenzen voor de wetenschap. Onderzoekers hebben er last van als er grenzen worden opgeworpen en mocht Schotland inderdaad onafhankelijk worden, dan is één ding duidelijk: er komt een nieuwe grens bij.
