Zwakke studenten wegsturen in het tweede studiejaar? Sommige onderwijsinstellingen blijven het doen, maar het zijn er steeds minder. De HU schrapte het bsa in het tweede jaar al in 2008.
Bas Belleman (HOP) Gerard Rutten
Enkele universiteiten en hogescholen zijn de afgelopen twee jaar op de vingers getikt door onderwijsrechtbank CBHO. Ze waren met het bindend studieadvies aan de haal gegaan, zoals voormalig onderwijsrechter Ben Olivier in een interview stelde.
De Universiteit Leiden paste recent zijn bsa-regels aan vanwege een uitspraak van de rechter. Na verslaggeving van het HOP en mondelinge vragen in de Tweede Kamer drong het probleem ook tot andere instellingen door.
Veertien hogescholen hebben de regels inmiddels aangepast, waaronder hbo-reuzen als de Hogeschool van Amsterdam, Avans, Rotterdam, Inholland, Windesheim en Saxion. Ook drie universiteiten voeren snel veranderingen door. Leiden, Maastricht en de Universiteit van Amsterdam waren al om. Onlangs volgde de Vrije Universiteit.
Rechtsongelijkheid
De HU veranderde de regels al in 2008. Enkele faculteiten maakten gebruik van de mogelijkheid voor een bsa in het tweede jaar. Met ingang van het studiejaar 2008/2009 heeft het college van bestuur op aandringen van de Hogeschoolraad (HSR) besloten deze optie af te schaffen en de bsa te beperken tot het eerste jaar (uitgezonderd persoonlijke omstandigheden).
De wet biedt volgens het college destijds die mogelijkheid tot uitstel maar vanwege de selecterende werking van de propedeuse is dit niet de bedoeling, was een argument van het college. Daarbij wil het college hogeschoolbreed hetzelfde beleid voeren, want dit leidt anders tot rechtsongelijkheid onder studenten.
Aangepast
Ook sommige andere onderwijsinstellingen hoeven niets te veranderen, omdat hun regels kloppen. De Haagse Hogeschool bijvoorbeeld had ze al aangepast na een verloren rechtszaak. Ook de Universiteit Utrecht, de Radboud Universiteit Nijmegen en de Universiteit Twente hebben hun zaken goed voor elkaar.
Andere instellingen, met name universiteiten, lijken de wet nog niet na te leven, maar kijken daar zelf anders tegenaan. Ze menen dat ze niets verkeerd doen en houden voorlopig hun regels in stand. Het gaat om de universiteiten van Groningen, Delft, Tilburg, Eindhoven en Wageningen.
Simpel
In wezen is het bindend studieadvies simpel. Aan het einde van het eerste jaar moet een student een bepaald aantal studiepunten hebben behaald, bijvoorbeeld vijftig van de zestig. Is dat gelukt, dan krijgt hij een positief advies en mag hij zijn studie vervolgen.
Omdat zo’n norm nogal rigide is, moeten onderwijsinstellingen ook de persoonlijke omstandigheden meewegen: misschien is iemand ziek geworden of moest hij hard trainen voor een wereldkampioenschap. Wie te weinig studiepunten heeft behaald, kan dan alsnog worden doorgelaten naar het tweede jaar.
Uitgesteld
Maar universiteiten en hogescholen bedachten allerlei manieren om het bindend studieadvies op te rekken. Studenten kregen bijvoorbeeld een ‘uitgesteld’ of ‘voorlopig’ advies en moesten dan in hun tweede jaar de rest van hun propedeusevakken halen.
En zulke nadere voorwaarden mogen de opleidingen van de rechter niet stellen. Ze mogen geen eerste schifting maken (waarin je een deel van de studenten onder voorwaarden het voordeel van de twijfel gunt) en dan een tweede schifting (waarin je sommigen alsnog wegstuurt). Het is ja of nee.
Twee stappen
Maar bij de Rijksuniversiteit Groningen doen ze het nog altijd in twee stappen. Daar moeten studenten eerst aan het einde van hun eerste jaar 45 studiepunten hebben behaald en vervolgens na twee jaar hun propedeuse op zak hebben. ‘We volgen de ontwikkelingen op de voet en bestuderen de uitspraken van het CBHO’, zegt de woordvoerder van Groningen, maar de universiteit ziet nog geen reden om het roer om te gooien.
Ook in Tilburg gaat het niet goed. Als studenten door omstandigheden de bsa-norm niet halen, krijgen ze een ‘uitgesteld advies’. In hun tweede jaar krijgen ze dan opnieuw een bsa: ze moeten dan minstens zeventig procent van de resterende studiepunten uit het eerste jaar halen. ‘Wij gaan onze procedures niet aanpassen, want volgens mij voeren we die goed uit’, laat een woordvoerder weten.
Auto-ongeluk
Maar na de uitspraken van het CBHO is er nog maar één reden te bedenken waarom een opleiding het bsa kan uitstellen: dat zij werkelijk niet kan bepalen of een student ongeschikt is. Bijvoorbeeld als iemand na zijn eerste tentamen een auto-ongeluk heeft en daarna geen studiepunt meer behaalde. Dan mag de opleiding het bsa uitstellen: probeer het volgend jaar maar opnieuw.
Groningen en Tilburg zijn niet de enige die zoiets doen. Volgens Wageningen zijn de bsa-regels daar in overeenstemming met wet- en regelgeving, ook al werkt de universiteit met een ‘voorwaardelijk positief advies’ zoals dat volgens de rechters eigenlijk niet mag. Voor de zekerheid gaan ze er nog een keer naar kijken, zegt een woordvoerder. ‘En mocht de voorwaardelijke toelating voor studenten niet aan wet- en regelgeving voldoen, dan passen we dat uiteraard aan, maar niet nadat we daarover onze verbazing hebben uitgesproken.’
Twijfelgeval
En natuurlijk zijn er twijfelgevallen. De Hogeschool Utrecht gaat de regels niet aanpassen, omdat die volgens een woordvoerder al voldoen. Toch is dat nog maar de vraag. Studenten die door persoonlijke omstandigheden aan het eind van het jaar niet de verplichte vijftig studiepunten gehaald hebben en dus niet aan de bsa-norm voldoen, kunnen een ‘opgeschort advies’ aanvragen. Als dat wordt goedgekeurd door de examencommissie mogen zij naar het tweede jaar maar dan moeten zij aan het eind minimaal vijftig studiepunten uit het eerste jaar behaald hebben. Als zij daar onder blijven, moeten zij in principe alsnog de opleiding verlaten.
Mogelijk gaan komende rechtszaken daar meer licht op werpen. De studenten van het ISO hebben al aangekondigd dat ze studenten graag bijstaan als ze in hun tweede jaar alsnog worden weggestuurd.
