‘Dat zeg ik, Gamma’
Aanstaande zaterdag voert Marco van Stralen met honderd man actie tegen de houtkachel. Zijn club stophoutrook staat vanaf 12:00 uur bij houtleverancier Gamma en heeft alle denkbare pers uitgenodigd. Ze hebben genoeg van de rook die uit de schoorstenen van hun buren komt. De gemeente moet er iets tegen doen.
Op de bank slapen en huilend achter de laptop
Marco woont met zijn vrouw op de tweede verdieping van een appartement in Hilversum. Hij laat een foto zien. Zes meter naast zijn raam staat de schoorsteen van zijn buurman. Eromheen statige herenhuizen waarin de bewoners gretig hun houtkachels stoken. Vooral als het kouder wordt en met mist. Glaasje rode wijn, toastje, vuur.
Marco praat met een lachje, maar het is hem ernst. Zijn ene buurman stookt soms tot 4 uur ‘s nachts en dan begint de ander weer om 7 uur ’s ochtends. ‘Soms staat onze slaapkamer blauw, het komt dwars door de muren want de ramen zijn altijd dicht. We hebben afgelopen jaar zeker acht keer op de bank geslapen. Mijn ogen prikken, ik voel het aan mijn keel en de tranen rollen geregeld over mijn wangen.’
De druppel die de emmer deed overlopen
Iedereen in Van Stralens club is boos. Het begon op een koude dag begin oktober. Het werd koud, en algauw stond de chique wijk wit van de smog. Van Stralen belde de gemeente, maar dat had hij al zo vaak gedaan. ‘Eerst belde ik nog aan bij mijn buren. Ik heb prima contact met ze, dus praten kunnen we wel. Maar een regeling willen ze niet. Ze zeggen: “Ik begrijp dat je er last van hebt, maar het is legaal Marco.” Alleen stoken aan het eind van de middag? Ondenkbaar. “Dan worden ze in hun vrijheid beknot”, menen ze.’
Van Stralen maakt zich kwaad over de gemeenten die volgens hem zo onverschillig staan ten opzichte van slachtoffers van houtrook. ‘Ik kwam erachter dat meerdere buurtbewoners allemaal hetzelfde meemaakten: eerst netjes aanbellen, dan een praatje en vervolgens stuiten op onbegrip en zelfs middelvingers. De gemeente mailen heeft geen zin. Ze geven geen antwoord.’
We zijn te lief. We moeten gaan demonstreren, besloot hij. ‘Het is tijd voor hardere acties. We moeten ons laten zien.’ Nu vergaderen alle 25 antihoutkachelleden elke dinsdagavond via Teams. Zo hebben ze de actie van aanstaande zaterdag voorbereid. De Gamma gebeld, vergunning aangevraagd, folders ontworpen, spandoeken gemaakt, uitnodigingen gestuurd, pers opgezocht en interviews afgegeven.
Het Grote Misverstand
Veel mensen realiseren zich niet hoe schadelijk houtkachels zijn, meent Van Stralen. Zijn groep richt zich vooral op ouders en op basisscholen. ‘Ouders beseffen niet dat de longen van hun kinderen veel kwetsbaarder zijn dan die van hun.’ Daarom richt de groep zich ook tot basisscholen met de vraag: ‘Weten jullie wel hoe schadelijk dat stoken is?’
Op hun website staan de gevaren van houtrook. De grote letters schreeuwen het uit: IN HOUTROOK ZITTEN GIFTIGE STOFFEN ALS BENZEEN,DIOXINE, BENZO (a) PYREEN,BENZO (k) FLUORANTHEEN. En: ultra fijnstof, PAK’s , koolmonoxide, stoffen die de ademhaling irriteren en andere giftige stoffen. De omwonenden en vooral zuigelingen, kinderen, zwangere vrouwen, ouderen en mensen die lijden aan allergieën, astma, bronchitis, emfyseem, longontsteking, of andere hart of longziekten (COPD) worden ernstig bedreigd door de vervuiling veroorzaakt door houtrook. Houtrook kan ook het DNA beschadigen.
Schoon branden?
En de Zwitserse stookmethode dan? Droog hout en een schone verbranding? Marco schampert. ‘Daar bestaan workshops voor hè? Daar melden we ons voor aan en komen aanzetten met een fijnstofmeter. “Kijk dan hoe zogenaamd schoon jullie stoken”, zeggen we dan. Die methode maakt geen verschil.’
‘Mijn overgrootmoeder bereikte de leeftijd van 107, ondanks haar houtoven in huis’, werpt ondergetekende tegen. ‘En dat is nu precies het argument waarmee rokers doorgaan met roken,’ zegt van Stralen. ‘Mijn opa stierf op 70-jarige leeftijd aan fijnstof. Hij was mijnwerker en kreeg longkanker’, voegt hij eraan toe.
Overdreven gezeur?
‘Donderstraal op, zeikers.’ Eén van de reacties op Van Stralens vurige betoog in de Gooi en Eembode. Van Stralen wil best in de krant, maar niet met een foto van zijn huis. ‘De reacties op dat artikel zijn niet fris.’ Hij leest er een paar voor, van afgelopen uur: ‘Ga werken kl**tzakken, ‘de houtrookwappies hebben weer iets nieuws’, etc.
Zijn vrouw wil er niets meer over horen. Maar Van Stralen gaat voor Trajectum wel op de foto, want hij staat voor zijn zaak. ‘Waar ik woon hoeft alleen niemand te weten. Mijn collega-actievoerder is fysiek bedreigd. Op Facebook kreeg hij een bericht: “Ik kom naar je toe en zal je even laten zien wat vuur is.” ‘
De wensenlijst
Mochten de wensen van de actiegroep uitkomen, wat verandert er dan? ‘Mijn belangrijkste wens is dat gemeenten hout stoken als overlast gaan zien, zegt Marco. ‘En het daarna eventueel beboeten. De tweede wens is dat houtkachels in 2024 verboden zullen zijn.’
Van Stralen geeft les op de opleiding Social Work. Hij ziet het probleem ook op sociaal gebied. ‘Ik ben niet de beroerdste’, legt hij uit. ‘Ik bel aan of doe mijn ramen dicht. Maar je hebt ook longpatiënten die dat niet opbrengen. Ik zie veel bewonders ’s avonds hun ramen openzetten. Houtkachelslachtoffers kunnen het niet. Dat is oneerlijk.’
De docent neemt zaterdag drie studenten en drie alumni mee. Collega’s misschien niet. ‘Een van hen is fervent stoker’, grinnikt Van Stralen. Die is nu op vakantie. Komt de volgende keer aan het woord.
Ook interessant: Video: Maken studenten zich zorgen over het klimaat?
