Meer dan de helft van de studenten aan hogescholen en universiteiten is bijziend, volgens HU-docent en onderzoeker Jan Roelof Polling. Een generatie geleden was dit nog maar 1 op 4. De groei van het aantal bijziende jongeren is zorgwekkend. ‘Een bril is slechts een tijdelijke oplossing.’
Kun je de letters op het digibord niet meer goed lezen? Of kun je je docent vooraan in de collegezaal niet meer scherp zien? Dan ben je misschien bijziend. Iemand die bijziend is, heeft ‘te lange’ ogen. Hierdoor valt het brandpunt niet op het netvlies, maar iets ervoor. Bijziendheid ontwikkelt zich voor je 25e levensjaar (daarna zijn je ogen uitgegroeid) en ontstaat als je veel leest of op een scherm kijkt.
De tachtigjarigen van nu zijn nauwelijks bijziend. Nu heeft iedereen een telefoon, dus worden we de hele dag blootgesteld aan een schermpje. Het aantal jongeren met zichtproblemen neemt nu zo snel toe dat naar verwachting in 2050 de helft van de wereldbevolking bijziend is. In Zuidoost-Aziatische is al 90 procent van de jongvolwassenen bijziend.
Jan Roelof Polling maakt zich zorgen. Hij is hogeschoolhoofddocent van de opleiding Orthoptie en promoveerde in 2021 op het onderwerp ontwikkeling en behandeling van progressieve bijziendheid bij kinderen. ‘De helft van de Nederlandse jongvolwassenen is bijziend. Hoger opgeleiden zijn nog vaker bijziend, omdat zij meer lezen en meer jaren studeren. Tien procent van de bijzienden is sterk bijziend (-6 Dioptrie of meer).’
Iedereen later slechtziend?
Je kunt weer scherp zien als je een bril of lenzen draagt. Probleem opgelost? Nou, nee. Op latere leeftijd is de kans op slechtziendheid namelijk veel groter als je hoger bijziend bent (vanaf -3 D). ‘Vanaf je 50e heb je kans op slijtage van je netvlies, netvliesloslating, staar of glaucoom (geleidelijk verlies van je gezichtsveld door beschadiging oogzenuw, red.). Met name als je -6 D of meer hebt: daarvan wordt één op de drie later slechtziend.’
‘Vijftig is een relatief jonge leeftijd voor oogziektes. Polling noemt het een ‘naar vooruitzicht’ dat dit straks in grote getalen zal voorkomen. ‘De impact op je kwaliteit van leven is groot, bijvoorbeeld als je niet meer kunt lezen. En het gebeurt al vóór de pensioenleeftijd, dus dat heeft ook maatschappelijke consequenties. Misschien moeten er straks heel veel mensen vervroegd stoppen met werken en komt er veel personeelstekort. In Zuidoost-Azië is bijziendheid nu al de nummer één oorzaak van blindheid. In Nederland is bijziendheid al de nummer één oorzaak van blindheid bij mensen onder de 65.’
Buitenspelen
Vóór het tiende levensjaar is de kans het grootst dat iemand later sterk bijziend wordt. Polling: ‘Als je op jonge leeftijd veel naar buiten gaat, voorkom je dat die bijziendheid dan al ontstaat.’ Daarom pleiten jeugdartsen en verpleegkundigen voor maatregelen op scholen, die het kabinet moet gaan nemen. Een voorbeeld uit Taiwan laat zien dat dat werkt. ‘Daar besloot de overheid dat scholen twee uur per dag buiten onderwijs moesten geven. Toen daalde het aantal gevallen van bijziendheid.’
De Wereldgezondheidsorganisatie geeft richtlijnen voor schermgebruik van kinderen. Voor kinderen onder de 1 jaar wordt schermtijd afgeraden. Kinderen van 1 tot en met 4 jaar mogen maximaal een uur schermtijd per dag. Kinderen op de basisschool maximaal twee uur per dag. Zit er nog verschil tussen kijken naar de tv of naar een mobielscherm? Polling: ‘Tv kijken is beter dan kijken op een scherm waar maar 30 centimeter afstand is, maar het is natuurlijk het beste om gewoon buiten te spelen.’
Tussen je 20e en 25e zijn je ogen uitgegroeid. Voor die tijd moet je dus voorzichtig doen. ‘Voldoende naar buiten gaan, het liefst twee uur per dag. En nadat je 20 minuten op een scherm hebt gekeken, moet je altijd minstens 2 minuten in de verte staren.’ Ben je al ouder dan 25 en heb je last van bijziendheid? Dan is het eigenlijk al te laat, dus hebben die maatregelen geen effect op je bijziendheid. Polling: ‘Maar voor je welbevinden is het nog steeds goed om af en toe weg te kijken van het scherm.’
