Elisabeth en Josephine kregen een 10 voor hun documentaire ‘Kind van het Toeslagenschandaal’. Op 4 april wordt deze vertoond in de Tweede Kamer. Een dag daarvoor zijn de HU’ers uitgenodigd in het torentje van Mark Rutte. Hoe dat zo is gekomen, vertellen ze aan Trajectum.
‘We kennen de verhalen van de ouders die gedupeerd zijn door het toeslagenschandaal, maar hoe gaat het met de kinderen?’ Dat vroegen Elisabeth van der Ploeg (22) en Josephine Hanna (21) zich af. Ze schreven zich in september ’23 in voor de minor Campusdoc en verdiepten zich in de situatie van de tienduizenden gedupeerde kinderen.
Cijfers
Er zijn in Nederland ruim 90.000 kinderen erkend gedupeerd door de toeslagenaffaire (2005-2019). Dit betekent dat hun ouders onterecht van fraude werden verdacht, waardoor ze kinderopvangtoeslag moesten terugbetalen. Er zijn zo’n 2000 kinderen uit huis geplaatst, meldt het CBS. Elisabeth: ‘Daarnaast worstelen veel kinderen met de mentale gevolgen: depressie of suïcidale gedachtes. Velen hebben schulden.’
Geen affaire, maar schandaal
De Journalistiekstudenten werden lid van Facebookgroepen voor lotgenoten en kwamen zo in contact met gedupeerde ouders en kinderen. Elisabeth: ‘We vroegen de ouders: wat is er gebeurd vanaf het moment dat de brief op de mat kwam? Hoe was je leven daarvoor?’ De eerste tien weken van hun minor interviewden ze vijftig mensen: kinderen, ouders, beleidsmakers en jongerenwerkers. Zo kwamen ze erachter dat veel mensen dagelijks worstelen met de gevolgen. Elisabeth: ‘Het is geen affaire, het is een schandaal.’ Josephine knikt. ‘Ik vraag me nog steeds af: hoe is dit gebeurd in dit land?’
Vijf uur bij de Starbucks
Via de kinderombudsman van Rotterdam kwamen ze in contact met Jaïr. ‘We stuurden hem een bericht op Instagram en hij reageerde binnen één minuut’, vertelt Josephine lachend. De meiden spraken met hem af in de Starbucks en kletsten vijf uur lang. Toen hij 9 was, viel de eerste envelop op de deurmat. Het tekende zijn jeugd: deurwaarders, geen verjaardagscadeau’s, geen nieuwe kleren en geen kerstboom. Op zijn vijftiende is hij zelfs met zijn familie naar België verhuisd voor een nieuwe start.
Josephine: ‘We volgen hem in de documentaire op zijn emotionele zoektocht. Hij krijgt de opdracht van een helingscoach om zijn gevoelens meer toe te laten. Alles wat hem is overkomen heeft hem zo gehard dat hij het moeilijk vindt om te huilen.’
De trailer: (tekst loopt door onder video).
Eerste keer stemmen en lotgenotendag
In zes draaidagen, variërend van vier tot twaalf uur, filmden ze alle scènes. Ze huurden een professionele jonge cameravrouw in. Zelf filmden ze ook, naast regie, audio en montage. Ze gingen mee toen Jaïr de eerste keer mocht stemmen en filmden bij een lotgenotendag in Arnhem – die ze zelf hadden georganiseerd.
Een van de meest bijzondere scènes om te filmen, was die met Jaïr en zijn moeder. Josephine: ‘Ze bladeren samen door de belastingmappen. Zijn moeder breekt en weet een halve minuut niets uit te brengen. Een bijzonder en kwetsbaar moment om te draaien.’
Crowdfunding
Na het filmen volgden tien weken van monteren. Met een crowdfunding via Voor de Kunst haalden ze 10.000 euro op. Daarmee betaalden ze onder andere de apparatuur. Het geld komt niet alleen van familie en vrienden, maar ook van het Ministerie van Financiën, Gemeente Arnhem en het Cultuurfonds.
Blijvende littekens
Met Jaïr gaat het nu goed. De schulden zijn afbetaald en hij maakt een podcast over zijn ervaringen. ‘Maar de littekens blijven, de angst en het wantrouwen naar de overheid ook’, zegt Josephine. ‘Het financiële herstel is slecht geregeld’, vertelt Elisabeth. ‘Inwoners van Rotterdam krijgen bijvoorbeeld wel een koelkast als compensatie, maar Utrechters niet.’ Er is nog een wereld te winnen als het gaat om herstel, vinden de meiden. ‘Per kind, per gezin, moet gekeken worden wat nodig is.’
Tweede Kamer
Op 4 april wordt de documentaire vertoond in de Tweede Kamer, via Nieuwspoort (het perscentrum van de Tweede Kamer), dat ze zelf hebben benaderd. ‘Want in Den Haag zitten de mensen die echt iets kunnen veranderen aan het beleid.’
Beleidsmakers en gedupeerde kinderen zijn uitgenodigd voor de vertoning en er is achteraf een nagesprek. Elisabeth: ‘Zo willen we de persoonlijke impact laten zien. Want de mensen die uiteindelijk de beslissing maken, zitten in een bubbel. Zij moeten ook zien dat het nog niet voorbij is.’
Ook bekende politici zijn uitgenodigd. ‘Of ze komen, is de vraag.’
Mark Rutte
Met Mark Rutte gaan ze in ieder geval in gesprek, de dag ervoor. In het Torentje. Een half uurtje, samen met Jaïr. Josephine: ‘We wilden hem interviewen, maar hij praat niet op beeld met gedupeerde kinderen. Dat we zijn uitgenodigd in zijn torentje is wel bijzonder, dat gebeurt bijna nooit.’
Ze hopen op een goed gesprek waarin Jaïr zich gehoord zal voelen. ‘Kunnen we eindelijk “the man himself” in de ogen kijken…’
Op 22 en 23 juni is de documentaire te zien in het Louis Hartloper Complex, op het CampusDoc Festival. Ook zijn ze in gesprek met omroepen om de documentaire op tv te tonen. Op hun Instagram-pagina geven ze updates over de documentaire.
