Henk Penseel was (onder andere) docent aan de HU en blogt sinds 2010 voor de Trajectum-site. Ditmaal: over dictators, omvangrijke efficiënte organisaties en het nut van onderwijs.
Volgens filosoof Hans Mackaaij is er een steeds grotere onderstroom die zich verzet tegen het neoliberalisme dat triomfen viert in de westerse wereld. Want de economie moet groeien, er moeten doelstellingen geformuleerd worden, evaluaties moeten plaatsvinden. En intussen werden er vorig jaar wereldwijd 90 miljard dieren gedood om ons aan eten te helpen.
Hij vertelde dit in een presentatie, die als titel had ‘Macht en verleiding’. Mackaaij ging helemaal terug naar de eerste homo sapiens. Recent is ontdekt dat wij ook een pietsie DNA van de Neanderthalers in ons hebben. Zou er zo lang geleden al een genocide geweest zijn?
Hij vertelde een anekdote over Iwan de Verschrikkelijke, die het Kremlin liet bouwen door twee architecten. De een was jaloers en de ander een geldwolf. Iwan wilde één architect belonen en de ander zou het dubbele krijgen. Hoe, dat mochten ze zelf uitzoeken. De jaloerse architect kwam met de suggestie: steek mij één oog uit en bij mijn collega twee ogen.
Ook liet Mackaaij korte filmpjes zien, zoals over hoe Don Vito Corleone z’n macht toonde door zijn hand te laten kussen. De maffiabaas verleidde en toonde zijn macht door zonder schroom slachtoffers te maken, net zoals de grote dictators uit de vorig eeuw. Stalin die miljoenen liet vermoorden en naar werkkampen in Siberië stuurde. Mao Zedong die tijdens de culturele revolutie zo’n 40 miljoen Chinezen liet verhongeren. En dichter bij huis Hitler, die alleen al 6 miljoen Joden liet vergassen.
Al die dictators hadden een betoverende macht, ze boezemden angst in. Daardoor dorsten weinigen tegen hen in opstand te komen. Dat deed wel Winston Churchill, die Duitsland de oorlog verklaarde, terwijl leden van het Engelse kernkabinet overwogen om met Hitler te gaan onderhandelen. Dit is een ander voorbeeld van de impact die één persoon kan hebben op de geschiedenis.
Churchill is echter ook degene die opdracht gaf voor een overbodige bommenregen op het Duitse Dresden waardoor 35.000 inwoners in de vlammen en neerstortend puin het leven lieten. De Duitsers hadden al besloten zich over te geven.
Is oorlog dan een soort competitie, altijd willen winnen? Blijft men daarom zo lang achter dictators aanlopen? Volgens Mackaaij is het verhaal van macht en neoliberalisme gebaseerd op eigen profijt. Daarom moet het onderwijs zorgen voor hoog opgeleide mensen met flexibele competenties. Liever twee bachelordiploma’s en levenslang leren is een absolute must. Neoliberalisten hebben een blind geloof in economische groei, winstmaximalisatie en omvangrijke efficiënte organisaties (‘economies of scale’), maar daar is niets sexy aan.
