Je hebt jeuk. Wat doe je dan? Juist ja, krabben. Maar als je krabt, komen er stofjes vrij die de jeuk weer opwekken. Dat wordt dus nóg meer krabben. Emmy van de Burgt en haar collega’s onderzoeken wat VR kan betekenen in de strijd tegen jeuk.
Een bak met honderden mieren die door het zand krioelen. En daar zit je dan middenin. Geeft dat jeuk? Dat is een van de onderzoeken die Emmy van de Burgt de afgelopen vijf jaar heeft gedaan. Mensen kregen een VR-bril op waardoor het leek alsof ze in een bak mieren zaten. Van de Burgt: ‘We hebben de mieren op internet besteld – ze waren iets groter dan Nederlandse mieren – en een 3D camera in het zand gezet. We wilden kijken of mensen door deze beelden jeuk kregen. ‘Ze kregen jeuk, maar minder dan verwacht.’
Testrondes
Haar onderzoek draait in eerste instantie om het verminderen van jeuk door VR, maar ze onderzocht ook hoe je jeuk juist kunt opwekken met VR en welke scenario’s daarbij het meest effectief zijn. ‘Bij de eerste testronde hebben we drie VR video’s gemaakt en aan zestig proefpersonen laten zien. Eén waarin de proefpersoon zogenaamd tussen mensen zit die praten en zich krabben. In de andere video lijkt het alsof de proefpersoon in een bak mieren zit. In de laatste video zit de proefpersoon weer zogenaamd tussen mensen, maar deze mensen krabben niet.’
De video’s zijn aan zestig proefpersonen getoond, waarbij er is gekeken hoeveel jeuk ze kregen en hoeveel krabbewegingen ze kregen. De VR-apparatuur kreeg ze van het HUB-Lab. Ook heeft het HUB-Lab een groep van twaalf studenten een cursus gegeven over het maken van VR filmpjes en het gebruik van de apparatuur.
Praten over jeuk
Bij de tweede testronde maakte Van de Burgt en haar team (met onder andere studenten van de Rijksuniversiteit Groningen) drie nieuwe VR-video’s. Ze pasten de inhoud aan op basis van de resultaten van de eerste testronde. ‘In één video werd nu niet alleen gekrabt door andere mensen, maar ze praatten nu ook over de jeuk van een van de personen aan tafel. In de andere video praatten de mensen over insecten op de huid. Ze lieten ook filmpjes en plaatjes zien van de jeukende huid. Deze video’s zijn aan 75 proefpersonen getoond. De opgewekte jeuk was sterker dan in de eerste testronde.’
De resultaten uit deze deelonderzoeken van het project van Van de Burgt zijn nu wetenschappelijk vastgelegd (in Nature Scientific Reports). ‘We weten nu goed wat jeuk opwekt. Handig voor artsen: zo weten ze dat het niet slim is om twee patiënten met jeuk naast elkaar te leggen, want dat versterkt elkaar. En in een wachtkamer dermatologie kun je beter geen poster ophangen van een mug op een arm.’ Met een VR bril kan dus kunstmatig jeuk worden opgewekt. Dat is ook handig om onderzoeken tegen jeuk uit te voeren, bijvoorbeeld voor medicijnen. ‘Zo hoeft een proefpersoon niet meer een jeukende stof geïnjecteerd (histamine) te krijgen. Van zo’n middel hou je vaak nog uren last.’
Jeuk-krabben-jeuk
Vijf jaar geleden begon Emmy van de Burgt met haar promotieonderzoek Jeuk-krabben-jeuk: hoe doorbreek je de vicieuze cirkel? ‘Als je jeuk hebt, word je bijna gedwongen om te krabben. Het is even lekker en kan verlichten’, vertelt Van de Burgt. ‘Maar als je krabt, komen er stofjes in je lichaam vrij die de jeuk juist opwekken.’ Op deze manier krab je weer door. Bij chronische eczeem kan het zo erg zijn, dat de jeuk nog steeds blijft als het eczeem weg is, omdat de mensen in zo’n jeuk-krabben-jeuk cyclus zijn terrecht zijn gekomen.’
VR tegen pijn
Het idee om VR te gebruiken voor haar onderzoek, kwam toen een groepje studenten van de post hbo-cursus ‘Huidtherapie na brandwonden’ een presentatie hielden over de invloed van virtual reality op pijn. Van de Burgt en haar promotor werden meteen enthousiast. ‘Verbandwisseling bij brandwonden is vaak heel pijnlijk. Met VR kun je iemand even in een andere wereld brengen. Door de immersie – fysiek aanwezig zijn in een niet fysieke wereld- word je opgeslokt. Uit hun onderzoek bleek dat het de behoefte aan pijnstilling verlaagt. Je hersenen hebben maar een bepaalde hoeveelheid aandacht te verdelen. Als veel aandacht naar VR gaat, is er minder aandacht voor pijn. Want pijn heeft ook een duidelijke psychische component.
Vicieuze jeuk-cirkel
Ditzelfde idee kan gebruikt worden om mensen met hevige jeuk af te leiden. Muggenbulten gaan vaak vanzelf over. Schurft jeukt ook heel erg, maar dat is op te lossen met medicijnen. Chronische jeuk is ondanks medicatie vaak moeilijk weg te krijgen. Daarom focust Van de Burgt zich in dit project op mensen met chronische jeuk.
Chronische jeuk
Een kwart van de mensen krijgt te maken met chronische jeuk. Jeuk kent vele oorzaken, zoals huidaandoeningen (bijvoorbeeld constitutioneel eczeem, psoriasis), interne aandoeningen (zoals een slechte nierfunctie of slechte leverfunctie.). Ook komt jeuk voor bij brandwondenlittekens, veel bij ouderen (huid wordt droger, of het is een bijwerking van medicatie). Jeuk komt zelfs voor bij een aantal neurologische en psychiatrische aandoeningen.
Patroon doorbreken
De coronaperiode heeft het onderzoek vertraagd. ‘VR-studies waren niet mogelijk, dus we konden geen proeven doen met VR en chronische jeuk, omdat er geen proefpersonen mochten worden uitgenodigd.’ Ook kon ze niet alle plannen realiseren wegens persoonlijke omstandigheden en omdat ze ook nog drie dagen per week voor de klas staat.
Wel heeft ze al pilots opgesteld. ‘We verwachten dat de jeuk minder wordt als iemand bijvoorbeeld in een game wordt gezogen.’ Als je chronische jeuk hebt, kun je natuurlijk niet dag en nacht met een 3D bril lopen. ‘Daarom kunnen we hem alleen gebruiken om de jeuk-cyclus op de ergste momenten te doorbreken.’
‘Ik zou ook fMRI scans van de hersenen willen doen, of EEG onderzoek, om te bekijken wat er gebeurt als iemand afleiding krijgt van VR.’
Virtueel krabben
En ze heeft nog meer ideeën: virtueel krabben bijvoorbeeld. De rubber hand illusie is een experiment waarbij iemand door een optische illusie het gevoel krijgt dat een neppe hand zijn eigen hand is. Dat idee wil Van de Burgt ook gebruiken om mensen virtueel te laten krabben. ‘Daarmee kan de jeuk verminderen, zonder dat je aan je eigen huid krabt en die beschadigt.’
In Amerika is een soort apparaatje in een pleister ontwikkeld, die registreert wanneer iemand krabt. ‘Deze kan de patient feedback geven en bewust maken dat hij krabt.’ Van de Burgt had ook zo’n idee met haar onderzoeksteam: een slimme ring die trilt als je krabt. ‘Dat het in Amerika al is ontwikkeld, geeft meer mogelijkheden voor ons onderzoek.’
Op dit moment is ze bezig met een onderzoek naar de kwaliteit van bestaande meetinstrumenten voor jeuk. ‘Als we willen testen of de jeuk minder is, dan moeten we wel kunnen vaststellen hoe erg iemands jeuk is.’ Ze kijkt naar de inhoud van vragenlijsten over jeuk. ‘Jeuk heeft gevolgen voor je slaap, relatie, werk, kleding. Door al die kanten uit te vragen, krijg je een goed beeld over de jeuk. Krabben is geen goede graadmeter, want de één krabt eerder dan de ander.
Haar onderzoek loopt nog tot het voorjaar van 2025 en wordt uitgevoerd in samenwerking met lectoraat IFZ (innovatie van zorgprocessen in de farmacie) en TVZ (technologie voor zorginnovaties).
Van de Burgt besteedt twee dagen per week aan haar onderzoek, de andere drie dagen staat ze voor de klas of doet ze een spreekuur in het HU GEZOND&WEL Centrum (Huidtherapie).
