Zijn jongeren zo gevoelig voor nepnieuws? En hoe krijgen de kwaliteitskranten ze weer aangehaakt? Bijna een half jaar deed het lectoraat Kwaliteitsjournalistiek in Digitale Transitie literatuuronderzoek naar jongeren en nieuws. Onderzoekster Sophie Duvekot vertelt over de uitkomsten.
Het lectoraat Kwaliteitsjournalistiek in Digitale Transitie deed van oktober ‘22 tot april ‘23 literatuuronderzoek naar jongeren (tussen de 15 en 24 jaar) en nieuws. HU-alumna Sophie Duvekot (26) werkte er anderhalve dag per week aan, samen met twee andere onderzoekers, onder leiding van lector Yael de Haan. Ze bekeken ruim tachtig onderzoeken en rapporten over het onderwerp, gepubliceerd tussen 2006 en 2022.
Jongeren vinden nieuws vaak negatief en deprimerend, blijkt uit jullie onderzoek. Maar dat vinden oudere mensen toch ook?
Sophie: ‘Dat lijkt in eerste instantie misschien niet anders dan andere (oudere) nieuwsgebruikers, maar het grote verschil is dat jongeren de hele dag in contact staan met nieuws. Ze zitten voortdurend op sociale media en worden daar steeds weer geconfronteerd met alles wat er gebeurt in de wereld. Het deprimerende gevoel dat ze krijgen door het nieuws, wordt daardoor versterkt.’
Wat vond je een verrassende uitkomst van het onderzoek?
‘Jongeren zijn heel geïnteresseerd in nieuws. Ze willen op de hoogte zijn omdat het hen helpt om met mensen in gesprek te gaan. Ze willen niet achterblijven als hun vriendengroep het heeft over een politiek schandaal. Nieuwsplatformen verwachten niet altijd dat de jeugd zo geïnteresseerd is in nieuws. Daarom benadrukken we in ons onderzoek: jongeren zijn niet langer de zo vaak genoemde “nieuwsconsumenten van de toekomst”, maar die van nu.’
Hoe zijn jongeren nu bezig met nieuws, en hoe was dat vroeger?
‘Vroeger was het gebruikelijk om loyaal te zijn aan één nieuwsmerk. Je las elke dag dezelfde krant of keek ‘s avonds met het hele gezin naar het journaal. Tegenwoordig gebruiken jongeren een veel breder palet aan nieuwsmedia. Ze gaan op zoek naar verschillende perspectieven over onderwerpen.
Over de “mainstream-nieuwsmedia” (de NOS, NU.nl of grote kranten bijvoorbeeld) zijn ze kritisch. Die media nemen vaak geen standpunt in, terwijl veel jongeren daar wel behoefte aan hebben. Het helpt ze een mening te vormen. Op TikTok, Instagram of via influencers bekijken ze ook nieuws. Vaak hebben influencers wel een standpunt.’
Jongeren zijn geneigd nepnieuws te geloven en te verspreiden, staat in jullie onderzoek. Hoe komt dat?
‘Door de snelheid en het enorme aanbod van nieuws. Daardoor is er weinig tijd om even te verifiëren of iets wel klopt. Omdat ze zijn opgegroeid in een digitale samenleving, denken jongeren dat ze het kunnen herkennen. Ze vertrouwen op hun onderbuikgevoel. Maar tegenwoordig kan nepnieuws er echt uitzien. En als ze iets doorgestuurd krijgen van leeftijdsgenoten, denken ze vaak al dat het betrouwbaar is.’
Wat gaat er nu met de onderzoeksresultaten gebeuren?
‘We deden het onderzoek in opdracht van #UseTheNews, een organisatie die jongeren en nieuwsorganisaties wil samenbrengen. In onze conclusie doen wij twee aanbevelingen voor nieuwsmedia om jongeren meer aan te spreken. Ze kunnen bijvoorbeeld meerdere perspectieven bieden bij actuele kwesties. Bijvoorbeeld als het gaat om de stikstofcrisis. Nieuwsorganisaties kunnen het nieuws niet sturen, maar ze kunnen meer aandacht besteden aan onderwerpen die betrekking hebben op het leven van jongeren. Jongeren voelen zich aangesproken door nieuws dat betrekking heeft op hun persoonlijke leven, dingen die dichtbij gebeuren.’
