AI is de wereld aan het veranderen. Banen zullen veranderen of geheel verdwijnen. Hoe reageren docenten daarop? Trajectum duikt elke aflevering in één opleiding en stelt de vraag: wat doen jullie met de komst van AI? Vandaag: Thijs van Houwelingen over Verpleegkunde.
Thijs van Houwelingen (1983) is hogeschoolhoofddocent bij het Lectoraat Technologie voor Zorginnovaties en Instituut Verpleegkundige Studies, waar hij zich richt op de toekomst van verpleegkunde en technologie.
Wordt de verpleegkundige overbodig?
‘Nee, dat is helemaal niet aan de orde. De voorspellingen zijn nu juist dat er in 2030 een wereldwijd tekort van 4,5 miljoen verpleegkundigen is. Dat is heel zorgelijk. Stel dat AI op de een of andere manier iets zou kunnen helpen tegen het tekort, dan is dat heel fijn.
Mensen die denken dat zorg vervangen kan worden door AI zijn nog nooit in aanraking gekomen met een verpleegkundige. Als je in het ziekenhuis hebt verbleven, snap je al snel dat AI helemaal niet in de buurt komt bij wat zorg is. Denk aan het fysieke werk en het menselijke contact. Ik hoop natuurlijk wel dat er slimme toepassingen komen die ervoor kunnen zorgen dat verpleegkundigen meer patiënten kunnen helpen.’
Zoals?
‘Er wordt veel onderzoek gedaan naar de hulp van AI bij klinische besluitvorming (nadenken en kiezen wat het beste is om te doen voor een patiënt, red.). Zo zou AI kunnen meedenken over de data van een patiënt. Dat gebeurt nu al bij radiologie, bijvoorbeeld bij het herkennen van afwijkingen op CT-scans.
Verpleegkundigen zijn 30 tot 35 procent van hun tijd kwijt aan administratie. Ze moeten heel veel gegevens en updates van patiënten vastleggen in systemen: vitale gegevens zoals bloeddruk maar ook rapportages. In het Jeroen Bosch Ziekenhuis deed een pilot met AI-gebaseerde spraakherkenning. Kunstmatige intelligentie kan spraak omzetten in tekst en verpleegkundigen zo helpen bij het uitwerken van verslagen. Zo kan de verpleegkundige zich volledig op het gesprek richten en hoeft hij niet mee te typen. Zoiets werkt goed als er vragen volgens een vast raamwerk worden gesteld.
Maar dat zal hooguit een klein deel van de administratie schelen. Veel gesprekken zijn niet zo gestructureerd dat AI er zelfstandig een perfect verslag van kan maken. Toch gaat het om kleine stukjes winst: alles is welkom. Zorgverleners kiezen niet voor Verpleegkunde vanwege al het administratief werk. Hopelijk trekken – en behouden- we wel meer zorgverleners als we die administratielast nog meer kunnen terugdringen.’
En zoiets als mensen wassen?
‘ChatGPT is nu populair, maar dat is natuurlijk maar één vorm van AI. Ik denk dat er veel kansen komen om het werk aantrekkelijker te maken.
Dan kom ik toch weer terug op data. Omdat veel gegevens van patiënten worden vastgelegd, is er ontzettend veel data. Slimme systemen kunnen dat analyseren en naar trends kijken. Denk aan gegevens over bloeddruk of temperatuur. Als de computer actief meedenkt en dat combineert met gegevens van voeding of vochtinname, kan hij misschien iets signaleren.
Verpleegkundigen moeten dan natuurlijk zelf gaan nadenken: is het verklaarbaar? Moet ik hier iets mee? Uiteindelijk nemen zij een beslissing
Praktische taken zoals mensen wassen of een infuus prikken, kan AI niet overnemen. Teksten analyseren en samenvatten kun je er wel mee. In het UMC Utrecht maakt AI een ontslagbrief op basis van het dossier. Die wordt altijd nog door de arts gecontroleerd, maar het scheelt wel werk.
Ik kan me voorstellen dat het ook een rol kan gaan spelen bij informatieoverdracht. Als een verpleegkundige na twee weken terug is van vakantie, moet hij zich inlezen in tien patiënten. Misschien kan AI in de toekomst zelf een overzicht geven van de belangrijkste punten. Wie wanneer koorts had of afwijkende waarden.’
Hoe lang duurt dat nog?
‘Misschien bestaat het al op sommige plaatsen. Het duurt in ieder geval niet lang meer. Aan de andere kant gaat het om zeer privacygevoelige informatie en werken ziekenhuizen soms al twintig jaar met hetzelfde systeem.’
Komen er ook meer robots? Zoals de bekende prikrobot van de HU?
‘In zo’n robot zit vaak helemaal geen AI. Hij zegt wat voorgeprogrammeerde zinnetjes. Zoiets kon ook al voordat AI bestond. Het is leuk voor bepaalde opstellingen, in het geval met de prikrobot voor kinderen, maar dan moet je precies het goede commando geven.
Met AI kun je een robot wel levendiger krijgen door een spraakfunctie via ChatGPT toe te voegen. Dan zou zo’n robot veelgestelde vragen kunnen beantwoorden die normaal aan een verpleegkundige worden gevraagd. Wanneer het bezoekuur is of wanneer de medicatieronde begint. Ze zijn trouwens wel hartstikke duur, dus waarom zouden we hiervoor een robot aanschaffen? Dan kan er beter een chatbot-verpleegkundige op je telefoon komen.’
Wat is het gevaar van AI voor verpleegkundigen?
‘Het wordt een gevaar als zorgverleners denken dat ze ChatGPT ook op hun werk gaan gebruiken. Gegevens van patiënten zijn gevoelige informatie die je niet zomaar in zo’n chatbot mag stoppen. Mocht zoiets er komen voor in de zorgsector, dan moet het eerst heel veilig worden.’
Hoe komt AI voor in opleiding?
‘We geven lessen over zorgtechnologie, waar we nu in het eerste jaar het onderwerp AI in verweven. Toch is het lastig. We willen studenten leren over dingen die ze kunnen gaan toepassen. Maar als zo’n AI-toepassing er nu in de praktijk nog niet is, is dat niet makkelijk.
Wel hebben we een chatbot gemaakt waarmee studenten hun gespreksvaardigheden kunnen trainen. De bot is voorgeprogrammeerd zodat hij zich verplaatst in een patiënt. Studenten kunnen dan chatten. “Meneer van Dijk, waar kan ik u mee helpen?” Na zo’n gesprek, bijvoorbeeld over COPD en bijbehorende klachten, rolt er een lijst met feedback uit. “Je stelde hier en hier een gesloten vraag, maar had beter dit kunnen vragen”, bijvoorbeeld.
Studenten oefenen gespreksvaardigheden nu op elkaar of op een acteur, maar zo’n chatbot is een laagdrempelige manier om het nog meer te oefenen.
We willen ze ook laten oefenen met ChatGPT of CoPilot en kritisch laten kijken naar de dingen die zo’n chatbot zegt. Het zijn vaak mooie teksten, waardoor je niet zo snel doorhebt dat de inhoud niet klopt. Door zo’n tekst te vergelijken met standaard bronnen, leren we ze kritisch denken.
AI biedt ook kansen om de opleiding aantrekkelijker en interactiever te maken. Casussen kunnen levendiger worden en er komen vast nog meer manieren om te oefenen. En uiteindelijk geldt ook: hoe leuker de opleiding, hoe meer verpleegkundigen we aantrekken en hoe minder het tekort in de zorg.’
