‘Wil je alsjeblieft je peuk uitdoen?’, vraagt Smalil Mansouri (37) naast de Spar aan een student die met roodgelakte nagels een sigaret opsteekt. ‘Ja, meneer, dat wil ik best doen, maar waar mag ik dan wel roken?’, reageert ze licht geïrriteerd. ‘Bij de bushalte aan het eind van de weg.’ Mansouri wijst naar een stip aan de horizon.
Mansouri spreekt in gele bedrijfskleding van de Universiteit Utrecht dagelijks minimaal tachtig studenten aan op roken. Soms loopt hij met een collega. ‘De meeste mensen die ik aanspreek gooien hun sigaret weg. Maar het gebeurt ook vaak dat ze een paar meter verderop weer een peuk opsteken, als ze denken dat ik het niet zie. Nee, dat zijn niet alleen baldadige studenten, ook docenten, ambtenaren en beveiligers. En ze roken allerlei zaken, elektrische sigaretten tot joints. Laatst rook ik de geur van een sterke haze!’ Hij proest het uit.
De handhaver gelooft in zijn job: ‘Mensen komen wel minder in de verleiding om overal te roken. Ik wijs ze op een van de plekken waar het wel mag. Dat ontmoedigt wel.’
Heeft het zin?
Niet iedereen gelooft in het nut van het rookverbod op het Science Park.
Dat geldt zeker voor rokers. Bij de fietsenstalling staat een oudere man te roken die niet met naam genoemd wil worden. Hij praat met een loshangend shaggie in zijn mond: ‘Ik werk hier met plezier, al jaren, maar ik kan me totaal niet vinden in die nieuwe rookregels. Het is voor mij gewoon niet te doen als ik een werkgroep geef om naar één van die officiële rookruimtes te gaan. Ze zijn minstens vijf minuten lopen. Ik ben al in de vijftig, en heb lang genoeg kunnen nadenken of ik wel of niet wil roken. Ook bij studenten snap ik het niet. Die zijn ook volwassen. Als zij willen roken, laat ze dan, het is potverdomme geen basisschool.’
Rokers blijken vaak geen idee te hebben wat de regels zijn of waar ze zouden moeten roken. Een student met lang blond haar scrolt druk op zijn telefoon, raapt een draadloos oortje van de grond waar een harde bas uit klinkt en zegt: ‘Ik ben eerstejaars en ik had echt geen idee dat ik hier niet mocht roken, tot twee dagen geleden. Ik werd aangesproken bij deze tafel. Toen ik me vervolgens een halve slag omdraaide was het alweer goed. Dus dacht ik: het zal wel. Ik heb nu nog steeds geen idee waar ik dan heen moet.’
Degene die hem aansprak zou heel goed de naburige receptiemedewerker geweest kunnen zijn: ‘Ik heb de eerste week van september allerlei mensen op roken aangesproken. Na een week dacht ik: Wat heeft dit voor zin? De vloer ligt bezaaid met filters, dat kun je buiten zien. Ik wil geen politieagentje spelen en het gedrag van rokers verandert toch niet.’
Waarom rookvrije zones?
Sinds 1 augustus 2020 mag er volgens de wet niet meer gerookt worden op scholen en universiteiten, zowel binnen als buiten. Onderwijsinstellingen moeten actief handhaven op de rookmaatregelen. Als zij dat niet doen en bij controles betrapt worden op herhaaldelijke overtredingen riskeren zij in de gemeente Utrecht een boete van 600 tot 4500 euro.
Uit onderzoek blijkt dat rookvrije zones, dus zones met een bordje waaruit op te maken valt dat je ergens niet mag roken, werken. In ieder geval helpen ze op middelbare schoolpleinen en sportparken om het aantal rokers in te perken, mits er voldoende handhaving is. De gedachte hierachter dat nieuwe rokers niet in de verleiding komen. Onderzoek naar de effectiviteit op campussen van hogescholen en universiteiten is er onvoldoende.
Uitdaging
De grond van de campus is van de Universiteit Utrecht. Dat betekent dat de universiteit verantwoordelijk is voor de handhaving op het rookverbod, zegt directeur bedrijfsvoering van de Hogeschool Utrecht Daniëlle van Wijngaarden. ‘Toch staat de hogeschool achter de wet, maar het moet wel werkbaar blijven. We hebben bijvoorbeeld de meeste oude rookruimtes in 2020 wel verwijderd. Het handhaven van de wet is nu lastig.’
Het eerste rookvrije schooljaar begon met een enthousiaste campagnefilm waarin zeer fotogenieke jongeren nonchalant op wortels sabbelen op campusplekken waar vóór augustus 2020 mensen nog rookten. Ook staan er meerdere graffiti’s met pictogrammen van poppetjes met wortels in hun mond op de stoep.
Dat de totale uitvoerbaarheid van het verbod lastig was, bleek al bij de overleggen tussen de universiteit en de hogeschool met de gemeente Utrecht. Van Wijngaarden: ‘Wij hebben samen met de universiteit aangekaart dat er in ieder geval een paar gedoogplekken moesten komen waar rokers legaal zouden moeten kunnen roken. De gemeente wilde 100 procent rookvrij, maar daar zijn we voor gaan liggen.’
Woensdag in de Hogeschoolraad kondigde Tineke Zweed van het college van bestuur aan ‘iedereen persoonlijk aan te spreken op zijn rookgedrag.’ Als zij haar woord houdt kan Mansouri misschien binnenkort op zoek naar een andere baan.
Ook interessant: Weten studenten waar ze mogen roken op de Uithof?
