Het recreatieve gebruik van drugs onder jongeren wordt de afgelopen jaren steeds normaler. Festivals richten zelfs hun terrein erop in. Ondertussen hebben hulpverleners moeite om de jeugd voor te bereiden voordat het mis gaat.
Kim de Graaf schreef er voor haar afstuderen een artikel over en werd winnaar van de eerste prijs met de Artikelwedstrijd 2020 van Social Work aan Hogeschool Utrecht.
Trajectum publiceert haar onderzoeksverhaal hier in ingekorte vorm.
Drugsgebruik onder jongeren: steeds normaler
Het experimenteren met drugs onder jongeren kan als normaal worden gezien, want experimenteren hoort bij volwassenwording. Anderzijds kleven er risico’s aan, zoals gezondheidsschade. Bovendien kan recreatief gebruik uitmonden in verslaving. Jongeren moeten hierin worden begeleid en jongerenwerkers kunnen daarin een rol spelen.
Verschillende onderzoeken tonen aan dat er sprake is van normalisering van drugsgebruik onder jongeren. Een teken hiervan is de groei van zogeheten harm reduction-maatregelen van festivals. Denk aan het kunnen testen van pillen en EHBO’ers met drugskennis op festivals of het kunnen omruilen van spuiten. Ze zijn bedoeld om gezondheidsproblemen van drugsgebruik te voorkomen.
Het Trimbos-instituut kwam ook met harm reduction-maatregelen, zoals het creëren van ‘chill-out-ruimten’, het kunnen testen van drugs en het voorzien in drinkwatervoorzieningen.
Experimenteren is normaal gedrag
Experimenteren op zichzelf is normaal gedrag onder jongeren. In de periode van volwassenwording vinden er veranderingen plaats in een deel van de hersenen die de prefrontale cortex wordt genoemd. Daar bevinden zich de plannings- en controlefuncties die ervoor zorgen dat je kunt anticiperen en de gevolgen van je handelen overziet.
De prefrontale cortex is in de adolescentie nog niet rijp. Daardoor kan de adolescent risicovol en impulsief gedrag vertonen. Een mogelijke verklaring voor het feit dat ze de gevolgen van drugsgebruik niet altijd overzien.
Sociale omgeving en vriendengroep
Adolescenten zijn gevoelig voor groepsdruk, omdat ze zich losmaken van hun ouders en afhankelijker worden van onder anderen. Wanneer een vriend in de vriendengroep experimenteert met drugs en een andere vriend lijkt dit normaal te vinden, zal de jongere ‘leren’ dat het experimenteren met drugs ‘normaal’ is. Bovendien zal hij deze standaard misschien overnemen.
Redenen om drugs te gebruiken
Naast verveling en het geprikkeld willen worden, zijn er meer redenen waarom jongeren alcohol of drugs gebruiken. Bijvoorbeeld als reactie op het meemaken van een ingrijpende gebeurtenis die door drugs naar de achtergrond verdwijnt. Gevoelens van minderwaardigheid en stress kunnen ook een oorzaak zijn. Jongeren die weinig toekomstperspectief hebben en opgroeien in een gezin waarin veel problemen zijn, grijpen gemakkelijker naar drugs of alcohol.
Stadia van gebruik en risico’s drugsgebruik
Jongeren zijn zich er vaak niet van bewust dat hun gebruik kan leiden tot een verslaving. Er zijn verschillende fasen van gebruik.
Eén fase is ‘experimenteel gebruik’. In deze fase gebruik je uit nieuwsgierigheid en voor de gezelligheid, thuis, op een feestje, een festival. Soms is dat al gevaarlijk, zoals bij ecstasy. In combinatie met hitte en lang dansen kun je oververhit raken. Hoge koorts, toevallen, bloedingen door het hele lichaam, spierafbraak en nierstoornissen kunnen het gevolg zijn. De oplossing hiervoor, veel water drinken, kan weer leiden tot een watervergiftiging.
In de fase van ‘recreatief gebruik’ ga je op matige en gecontroleerde wijze om met het gebruik. Het heeft weinig effect op bijvoorbeeld werk, studie en relatie en je kunt je verplichtingen nakomen.
In de volgende fase ga je gebruiken om meer aan te kunnen. Bijvoorbeeld examens, sport of feesten. Het is een gewoonte geworden en als je niet gebruikt mis je het: dit noem je ‘gewoontegebruik.’
Bij ‘problematisch gebruik,’ kan er tolerantie ontstaan voor het middel. Je trekt je terug van vrienden die niet gebruiken en er ontstaan problemen thuis en op school. Tenslotte volgt afhankelijkheid met dwangmatig gebruik’ In deze fase ga je door met gebruiken ondanks je besef dat je problemen erdoor verergeren.
Wanneer je leven wordt bepaald door drugs ben je verslaafd. Je lichaam is gewend geraakt aan de stoffen en wanneer je mindert of stopt krijg je de gebruiker ontwenningsverschijnselen. Je denkt dat je niet meer normaal te kunnen functioneren zonder drugs.
Belemmeringen voor jongerenwerkers
Jongerenwerkers kunnen een belangrijke rol innemen in de begeleiding van drugsgebruik. Uit onderzoek blijkt echter dat ze handelingsverlegenheid ervaren. Ze hebben het gevoel niet goed zicht te hebben op wat er online onder jongeren speelt en welke platforms ze moeten gebruiken. In het gebruik van sociale media blijkt nog winst te behalen, maar ze missen online ook de lichamelijke signalen. Bovendien worden ze niet altijd geaccepteerd op privé-accounts.
Advies aan de jongerenwerkers
Op dit moment is er bovendien geen preventieve aanpak als het gaat om het gebruik van drugs. De nadruk ligt nu vooral op het voorkomen van gezondheidsschade. Er zijn wel goede voorbeelden zijn van jongerenwerkers die aansluiten op wat drugs gebruikende jongeren nodig hebben.
Eén van de belangrijke voorwaarden die door jongeren zelf werd genoemd is dat een hulpverlener zelf ervaring moet hebben met gebruik. Hierdoor zou hij beter begrijpen wat iemand doormaakt. Ervaringsdeskundigen zouden een substantiële rol moeten krijgen.
Belangrijk is dat jongerenwerkers niet meteen verwijzen naar (verslavings)hulpverlening. Jongerenwerkers zouden een workshop moeten volgen over de veranderingen in de hersenen in de adolescentie en de rol die groepsdruk. Bovendien moeten jongerenwerkers meer investeren in online.
Jongerenwerkers zouden zich moeten kunnen specialiseren in het onderwerp drugs en hun kennisniveau over drugsgebruik vergroten. Ze kunnen bijvoorbeeld een training volgen over de meestgebruikte drugs.
Conclusie
Recreatief drugsgebruik groeit en daar moeten we op inspelen. Jongerenwerkers kunnen de jeugd alles leren over de risico’s en de fasen ervan. Door preventief te werk te gaan kunnen ze bijdragen aan het veilig en gezond opgroeien van onze jeugd.
Dit artikel was de eerste uit een serie van drie.
Ook interessant: Drugsgebruik onder jongeren. ‘Mainstream’ maar niet zonder risico
