Henk Penseel was (onder andere) docent aan de HU en blogt sinds 2010 voor de Trajectum-site. Ditmaal: over een bevrijde slaaf die voor het onderwijs koos.
Mijn oudste dochter ruimt geregeld boeken op. Die krijg ik dan. Een aantal probeer ik te verkopen via de site ‘Boekwinkeltjes’. Het levert nauwelijks iets op, maar je boeken komen terecht bij liefhebbers. Ook de kringloopwinkel krijgt geregeld een pakketje. Van sommige boeken vind ik het zonde om ze weg te doen en weer andere wil ik eerst zelf lezen.
Zo ben ik nu een heel eind op weg in ‘Up From Slavery’, geschreven door Booker T. Washington. Mijn dochter moest het lezen voor haar studie Amerikanistiek. Zij heeft het ook tweedehands, want het is een pocketboek dat verscheen in 1967, en de pagina’s zijn vergeeld. Het kostte oorspronkelijk maar $3,95. Aan de onderstreepte zinnen en de verticale potloodlijnen aan de randen van de bladzijden kan ik zien wat ze belangrijk vond.
De T. in zijn naam staat voor Taliaferro. Hij schrijft zelf dat hij niet precies weet wanneer hij geboren is, maar Wikipedia weet het wel, op 5 april 1856, in Franklin County, Virginia. Booker was de zoon van een blanke man die hij niet gekend heeft en zijn moeder was een slavin, die als kokkin werkte op een plantage.
De Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865) eindigde met een overwinning van de noordelijke staten en betekende het einde van de slavernij. Daarna startte de zogenaamde Reconstructieperiode, die tot 1878 duurde en onder andere de rechten van de vrijgelaten slaven moest garanderen.
Booker moest in de zoutmijnen werken, samen met zijn oudere broer en stiefvader. Toch leerde hij zichzelf in de avonduren lezen en schrijven. Hij hoorde van een school voor negers in Hampton en na lang sparen ging hij daar te voet naar toe, een afstand verder dan van Utrecht naar Lyon. Hij werd aangenomen, maar moest daarbij ook werken als conciërge.
In elk hoofdstuk staan wel een paar wijsheden: ‘Succes wordt niet gemeten aan de positie die men inneemt, maar aan de obstakels die zijn overwonnen om daar te komen.’ Als kind al wilde hij de wereld verbeteren en dat aan zoveel mogelijk mensen kenbaar maken.
Uiteindelijk behaalde hij in Hampton zijn diploma en realiseerde zich wat onderwijs met een mens kan doen. Hij keerde terug naar zijn geboortedorp en ging daar lesgeven op een ‘colored school’.
Het was lastig voor voormalige slaven zich een voorstelling te maken van wat onderwijs betekent, maar toch raakten de scholen in de zuidelijke staten zowel overdag als ’s avonds overvol met vrije slaven van alle leeftijden. Daar begon op een wat vreemde wijze ‘life long learning’.
