AI op een verantwoorde manier gebruiken. Om ervoor te zorgen dat iedereen aan Hogeschool Utrecht zo snel mogelijk weet hoe dat moet, organiseerde Samen Digitaal maandag 11 november het Samen Digitaal Café.
Dat AI een hot topic is, blijkt al uit het aantal aanwezigen. De grofweg zestig stoelen schieten snel tekort en laatkomers moeten gedwongen in de hoek staan: thee of koffie in de hand. ‘We moesten de aanmeldingen noodgedwongen stopzetten, dat komt niet vaak voor’, vertelt Lotte Volz, programmamanager van Samen Digitaal. Haar publiek blijkt het goed met elkaar te kunnen vinden. Ze maakt een knijpbeweging met haar hand, waarna de gesprekken verstommen. ‘Dat werkt altijd.’
‘Aan de HU zijn we goed op weg met AI’, vindt Lotte. ‘Meerdere opleidingen, diensten en werkgroepen zijn er al mee bezig. Het probleem is alleen dat ieder in zijn eigen cocon zit; er is weinig contact met elkaar. Om daar verandering in te brengen, laten we vandaag deskundigen hun expertise delen en jullie met elkaar in gesprek gaan.’
‘Helaas moet ik mededelen dat drie van de zes deskundigen ziek zijn – het is de tijd van het jaar – maar gelukkig hebben we twee vervangers kunnen regelen.’ ‘Applaus voor de vervangers!’, roept iemand. De rest volgt. Volz gaat verder: ‘Nu eerst het woord aan Stefan Leijnen, lector Artificial Intelligence. We zijn blij dat hij hier vandaag bij kan zijn, want hij is in Europa een veelgevraagd adviseur.’
Kansen en risico’s
Foto’s van twee klaslokalen komen in beeld: een uit vroegere tijden en een van nu. Leijnen: ‘Deze zien er bijna hetzelfde uit, ten minste, als je de smartboards even wegdenkt. We zitten nog steeds in rijtjes terwijl de leraar praat. Bij AI is dat niet anders. De technologie verandert, maar ons idee over onderwijs blijft hetzelfde.’
Op het scherm verschijnt een quote van Edward O Wilson, die het probleem moet samenvatten: ‘The real problem of humanity is the following: we have Paleolithic emotions, medieval institutions, and god-like technology.’
Kunstmatige Intelligentie zal kansen en risico’s versterken, net zoals digitalisering dat eerder deed, voorspelt Leijnen. Er verschijnen plaatjes van cakejes en chihuahua’s in beeld. ‘We weten niet hoe AI ‘denkt’ en waarom ze geen verschil ziet tussen deze cakejes en hondjes. AI begrijpt ook niets, het is een hallucinatie. Zelfrijdende auto’s zien geen verschil tussen een kind en een blaadje. Dus moet je regels opstellen: als de kans dat het een kind betreft kleiner is dan 0,01 procent, rijdt de auto door. Maar wie bepaalt dat percentage?’
Leijnen noemt nog twee risico’s. Zo moeten we ons ervan bewust zijn dat Amerikaanse en Chinese bedrijven een monopolie hebben op AI, zoals Meta, Google en Tesla. Hierdoor krijgen nieuwelingen geen kans en is iedereen afhankelijk van deze techplatforms. ‘Tot slot hebben we weinig verbeeldingskracht. We gebruiken ChatGPT nog steeds alsof het Google Search is, terwijl de mogelijkheden veel groter zijn. Bedrijven zijn al veel verder, vooral de Amerikaanse en Chinese.’
‘Hoe zit het met duurzaamheid?’, vraagt iemand uit de zaal. ‘AI vreet energie.’ Leijnen denkt even na. ‘We zullen het moeten omarmen, op energiezuinigere manier. En zeker niet verbieden, zoals de HU vlak na de introductie van ChatGPT soms deed. Daar schiet je niets mee op.’
‘AI-geletterdheid’
Het is tijd voor actie. Het lokaal wordt omgebouwd en aanwezigen begeven zich naar een van de ontstane ‘lokaaltjes’.
‘Wij gaan het hebben over beleid. Dit jaar trad EU’s AI-act in werking. Daarin staat dat gebruikers van AI binnen bedrijven AI-geletterd moeten zijn,’ trapt beleidsmedewerker Marlies Ngouateu af. ‘Wat is dat? AI-geletterd?’, klinkt het. Goede vraag, vindt Ngouateu. ‘Je zou een set van competenties kunnen meegeven, maar de term blijft open voor discussie.’
‘Het is bijna onmogelijk om goed AI-beleid te maken’, besluit iemand. ‘Alleen al binnen de HU verschillen de meningen erover gigantisch.’ In een ander lokaal klinkt ook een wat somber geluid, van Pascal Mariany. ‘Tegenwoordig zijn we gewend dat alles zich in de cloud bevindt: foto’s, wachtwoorden, documenten. Als er een bom valt op Silicon Valley, zijn we alles kwijt. Daarnaast geven we tech-bedrijven veel macht.’
De ICT-docent heeft er wel iets op bedacht. In beeld komt een lange reeks cijfers. ‘Als jullie hierheen surfen, krijgen jullie een chatbot die draait op mijn eigen laptop. Ik heb hem zelf gemaakt gemaakt om feedback te geven op werk van studenten. Dit is lokaal, dus veel veiliger.’
Digitale inclusie
Hoe kwam het dat deze bijeenkomst zo goed werd bezocht? Programmamanager Mark Scholten begrijpt dat. ‘AI is een urgent onderwerp binnen de HU. Je hebt er iedere dag mee te maken, ook in de klas. Het zijn vooral medewerkers met enige kennis van zaken en die er meer over willen leren.’
Een van de speerpunten van Samen Digitaal is digitale inclusie. Is het dan geen probleem dat dit soort evenementen vooral mensen aantrekt die er toch al verstand van hebben? Scholten: ‘Inclusie regel je niet zomaar, we doen ons best. We hebben contact gezocht met het ICT-opleidingsinstituut om te kijken hoe we minder ICT-vaardige collega’s kunnen helpen.’ Daar is de opleiding ‘ICT voor niet-ICT’ers’ uit ontstaan.’ Speciaal voor collega’s.
Verantwoord AI-gebruik. Bestaat dat überhaupt? Wat te doen met alle bezwaren? ‘Sommigen zeggen gelijk “weg ermee!”, maar dat kan niet’, meent Scholten. ‘Het is er nu eenmaal. Dan kun je mensen beter leren kritisch na te denken over alternatieven, zoals GPT-NL. Amerikanen nemen ethische bewaren niet zo nauw, veel geld verdienen voert de boventoon. Wij denken na over een Europees alternatief.’
