Hun bestuursjaar verliep anders dan ze hadden verwacht. Door corona kwam alles onder een vergrootglas te liggen, zeggen Alex Tess Rutten van de LSVb en Kees Gillesse van het ISO in een afscheidsinterview.
Ze lagen op volle stoom, toen corona in maart ook het hoger onderwijs op zijn kop zette. ‘We hebben de bingokaart voor online vergaderen wel uitgespeeld’, zegt Gillesse. ‘Je ziet al die bestuurders opeens van hun meest menselijke kant’, lacht Rutten. ‘Zelfs minister Van Engelshoven moest vragen: kunnen jullie mij wel horen?’
Er was het afgelopen jaar genoeg om over te vergaderen. Het Interstedelijk Studenten Overleg en de Landelijke Studentenvakbond wilden vooral de slechte start van jonge mensen bespreekbaar maken: hoge studieschulden, een woningmarkt die uit zijn voegen barst en een arbeidsmarkt die steeds meer draait op flexwerkers. Om nog maar te zwijgen van opdrogende pensioenfondsen en klimaatproblemen. ‘Die giftige cocktail van beleid was de laatste jaren al een issue’, zegt Rutten. ‘Maar door de coronacrisis kwam alles onder een vergrootglas te liggen.’
Basisbeurs
Ze pleiten hartstochtelijk voor het afschaffen van het leenstelsel. Maar met de honderden miljoenen van de basisbeurs zouden hogescholen en universiteiten hun onderwijs verbeteren. Valt dat geld niet weg als het volgende kabinet de basisbeurs weer invoert? ‘Ik laat me niet vertellen dat slechts één van beide opties mogelijk is’, zegt Gillesse. ‘Dat het herinvoeren van een basisbeurs betekent dat je bezuinigt op onderwijs is gewoon onwaar.’
‘Het is een valse tegenstelling’, valt Rutten hem bij, ‘waarmee de politiek studenten en onderwijsinstellingen tegen elkaar uitspeelt. Er is gewoon extra geld nodig in het hoger onderwijs, dat geeft inmiddels zelfs de minister toe. Maar dat betekent niet dat het geld minder hard nodig is bij studenten.’
VVV-bonnen
De eerste vier lichtingen studenten zonder basisbeurs krijgen van OCW vijf tot tien jaar na afstuderen een ‘studievoucher’ ter waarde van zo’n 2.000 euro die aan nascholing kan worden besteed. De Tweede Kamer wil dat dit geld eerder wordt uitgekeerd, maar dat is vooralsnog niet gelukt.
‘Bij mij raak je met dit onderwerp een gevoelige snaar’, zegt Gillesse. ‘Het doet me denken aan VVV-bonnen die je ergens in een laatje hebt liggen en die je vergeet te besteden. Wat een waardeloze voucher. Gelukkig leeft dat besef ook in de Tweede Kamer. Ik hoop echt dat de minister op Prinsjesdag bekendmaakt dat de pechstudenten dat bedrag van hun studielening mogen aftrekken.’
Een positief effect van de discussie over de kwaliteitsgelden is volgens hem dat de medezeggenschap steviger in het zadel is komen te zitten. Instellingen krijgen dat geld alleen als hun studenten en docenten vooraf hebben kunnen meepraten over de beste besteding. ‘Dat is iets waar hopelijk aan vastgehouden wordt.’
Studentenwelzijn
Beide voorzitters hebben zich het afgelopen jaar sterk gemaakt voor studentenwelzijn. De druk op jongeren zou zo hoog oplopen dat het hun mentale gesteldheid zou schaden. Op aandringen van de Tweede Kamer zou het RIVM dit jaar landelijk inventariseren hoeveel studenten in de problemen zitten, maar vanwege de coronacrisis is dat een jaartje uitgesteld.
Rutten wil er liever niet op wachten. ‘Er zijn inmiddels meer dan genoeg data waaruit blijkt dat het niet goed gaat met sommige studenten. Je kunt ook zeggen: het probleem is dusdanig groot dat we er iets aan moeten doen, ook al kennen we alle cijfers achter de komma niet.’
Het zou al veel schelen als instellingen meer rekening houden met hun studenten, vinden beiden. ‘Die constante druk moet eraf’, zegt Rutten. ‘Niet meer drie keer toetsen voor elk studiepunt, geen deadlines in de kerst, geen herkansingen in de zomervakantie. Dat zijn stappen die gemakkelijk kunnen worden gezet.’
‘Je lost zo’n probleem pas op als je het bij de kern aanpakt’, zegt Gillesse. ‘Dat de minister in haar strategische agenda voor het eerst over studentsucces sprak in plaats van over studiesucces is een ontzettend goede zaak.’
Rook
In je eentje thuis zitten in een mondiale crisis met alle onzekerheden over de toekomst maakt het er allemaal niet gemakkelijker op. Rutten: ‘We horen ook dat sommige instellingen het gebrek aan fysiek onderwijs compenseren met meer opdrachten en deadlines. Daar gaan studenten niet lekker op en dat is een understatement. We zijn benieuwd wat we straks aantreffen als de rook is opgetrokken.’
Gillesse is daarom blij dat het ISO onderzoek heeft laten doen naar studeren in coronatijd. Het aantal studenten met vertraging blijkt in vergelijking met twee jaar geleden met maar liefst 54 duizend te zijn toegenomen. ‘Die cijfers zijn echt zorgwekkend. We hebben daarom opgeroepen om fysiek onderwijs zo snel als het kan weer mogelijk te maken, ook omdat we ons zorgen maken over de kwaliteit van het afstandsonderwijs.’
En nu?
Het bestuursjaar zit erop, de perstelefoon is overgedragen. ‘Soms denk ik nog steeds: waar ligt-ie, is de batterij wel opgeladen?’ lacht Rutten, die na de zomer haar onderzoeksmaster cultural analysis aan de Universiteit van Amsterdam gaat afmaken. ‘Het was ontzettend bijzonder om dit mee te mogen maken, zeker in zo’n crisisjaar. Ik vind het vooral fascinerend om te zien hoeveel goede intenties iedereen heeft, maar hoe moeilijk het is om die intenties om te zetten in concrete verbeteringen voor studenten.’
‘Het was een eer en een waar genoegen’, zegt Gillesse. ‘En ik weet nu nog beter hoe leuk ik het vind om me in te zetten voor het publieke belang. Dit is iets wat ik de rest van m’n leven wil blijven doen.’ Met zijn diploma staats- en bestuursrecht op zak gaat hij binnenkort vacatures doorspitten. ‘Maar eerst maar eens drie weken met een boekje aan het water.’
