Komend weekend is de Dutch Comic Con: duizenden fans ontmoeten elkaar en hun idolen in Utrecht. Nicolle Lamerichs schreef het boek Het leven als fan en vertelt over fanfictie, de vrijheid van Cosplay en ze geeft tips over hoe je begint in het wereldje van fandom.
Wandel je dit weekend op Utrecht Centraal, dan zie je ongetwijfeld mensen lopen in opvallende kostuums (cosplay). Grote schoenen, witte pruiken of grijze zwaarden. De Comic Con trekt jaarlijks 40.000 bezoekers die hun liefde voor films, games en strips delen.
Mensen in cosplay trekken best wat bekijks, omstanders vinden het soms raar of lachen erom. ‘Maar bedenk even: de bezoekers halen hier enorm veel uit’, zegt fan-expert Nicolle Lamerichs. ‘En waarom zou verkleed gaan naar carnaval en De Toppers wel kunnen, terwijl cosplay raar zou zijn?’
Nicolle Lamerichs is hogeschoolhoofddocent Creative Business en geeft les aan de master Sustainable Business Transition. Tien jaar geleden promoveerde ze aan de Universiteit Maastricht op het gebied van fanstudies. Ze schreef het boek ‘Het leven als fan’ over wat mensen drijft om fan te zijn en hoe dit tegenwoordig vorm krijgt.
Cosplay
Van Taylor Swift tot LEGO, Disney, Harry Potter en My Little Pony. Overal zijn fans van, en die community’s brengen mensen bij elkaar, stelt Lamerichs. ‘Samen verbinden op één product werkt heel goed.’ Bijvoorbeeld door cosplay. Mensen verkleden zich daarbij als een karakter.
‘Het is bevrijdend om te spelen met wie je bent en hoe je je presenteert. Eigenlijk is het vergelijkbaar met drag. Cosplay en drag wordt steeds populairder in deze maatschappij. Dat is niet gek, omdat onze maatschappij soms erg normatief is in hoe we ons mogen kleden of gedragen. Door zich te verkleden, ervaren fans veel vrijheid en kunnen ze spelen met hun identiteit.’
Op een evenement als Comic Con is contact maken een stuk makkelijker, volgens Lamerichs. ‘Óók voor mensen die normaal verlegen of sociaal-angstig zijn. Je wordt al snel aangesproken: “Hey, jij bent van die serie. Dat is gaaf!” Zo ontstaan vriendschappen voor het leven.’
Trajectum vroeg studenten: waar ben jij fan van?
Fanfictie
‘Tegenwoordig is er geen vanzelfsprekend gemeenschapsgevoel, daarom zoeken meer mensen hun heil in een fan-community, waar ze hun veiligheid uit halen’, zegt Lamerichs. Het is ook een manier om je creativiteit in kwijt te kunnen. ‘Er zijn series, films en artiesten waar fans hele verhalen (fanfiction) over schrijven. En ze maken kunst over hun artiesten (fanart).’ Zelf doet ze dat ook, over Star Trek. ‘Ik maak strips en tekeningen van mijn favoriete personages. Op een fanaccount op Tumblr plaats ik bijvoorbeeld grappige en romantische strips over mijn favoriete personages.
Vier uur lange essay over Star Wars
Volgens Lamerichs is een fan-community ook een manier om kritisch denken aan te wakkeren. ‘Mensen pluizen een videogame als Dark Souls uit, interpreteren de lyrics van Taylor Swift, discussiëren over de magie in Harry Potter of delen hun mening over verhaallijnen van films.
YouTubers of Tiktokkers maken video’s waarin ze een film, personage of ‘fan-beleving’ analyseren. YouTuber Jenny Nicholson maakte een video van vier uur over het Star Wars hotel en alles wat er niet aan klopt. De video is meer dan acht miljoen keer bekeken. ‘Zulke video’s zijn eigenlijk soort verkapte cultuurwetenschappelijke lezingen. Super leerzaam.’
Fandom als economie
In het internettijdperk, met de komst van fora en social media, zijn fan-community’s gegroeid en uitgebreid. ‘Japan loopt voorop. Het is daar normaler dat volwassenen fan zijn van Disney of Pokémon. Je hebt daar Pokémon-cafés, Harry Potter-belevenissen en community’s voor volwassen Hello Kitty-fans. Bepaalde districten in Tokio, zoals Akihabara, draaien helemaal om manga, anime en videogames. Er zijn dure merchandise-shops die alleen voor volwassenen betaalbaar zijn.’
Op Comic Con betaal je 80 euro voor een handtekening van acteur Misha Collins (vooral bekend van zijn rol als Castiel in de televisieserie Supernatural). In Disneyland kost een haarband met oortjes je al snel 30 euro. LEGO verkoopt Star Wars-sets voor meer dan 700 euro. Kortom: draait alles niet om geld?
Lamerichs legt uit: ‘Het is zeker commerciëler geworden. Fanculturen waren vroeger meer subculturen, maar nu weten grote bedrijven dat er fans zijn en ze zien hen als hun ambassadeurs. Maar naast de kapitalistische kant is er nog steeds die fangedreven kant. Fans die kaarten en buttons maken, terwijl ze er nauwelijks iets mee verdienen. Of mensen die de mooiste verhalen schrijven en die gratis met iedereen delen.’
Of die commerciële kant het minder leuk maakt? ‘Het hoort er gewoon bij. Star Wars is zo groot, omdat er ook speelgoed van is. En het is niet alleen een verdienmodel, ook een manier om het verhaal verder te vertellen. Hoe meer producten er zijn, hoe meer je er als fan van kunt genieten.’
Swifties versus Beyoncé-fans
Is er ook een schaduwkant aan dit alles? Ja. Lamerichs: ‘Geobsedeerde fans zijn een stereotype en komen weinig voor. Maar er zijn fans die ruzie zoeken met hun “concurrenten”. Swifties die Beyoncé vreselijk vinden bijvoorbeeld.’
Ook inclusie kan een probleem zijn in sommige fanculturen. In de gamecultuur worden vrouwen bijvoorbeeld niet altijd serieus genomen. ‘Of we worden gezien als ‘nepfans’ door sommige hardcore Star Wars-fans. Zij denken dat wij het alleen leuk vinden sinds Star Wars op Disney Plus staat.’ Ook zijn fanculturen niet vrij van andere vormen van discriminatie, zoals racisme. ‘Kelly Marie Tran, een Amerikaanse actrice met Aziatische roots, die een personage in de nieuwe Star Wars speelt, kreeg heel veel haat op internet, omdat kijkers haar personage niet leuk vonden.’ En het schrijfteam van Game of Thrones kreeg een petitie gestuurd van fans die eisten dat ze het nieuwe seizoen herschrijven.
‘En denk aan de situatie met J.K. Rowling. De schrijfster van Harry Potter heeft zich meerdere keren transfobisch geuit.’ Er is nu een tweedeling onder de fans. De ene helft boycot Harry Potter, de andere helft niet. ‘Dat zorgt voor discussies. Hoe ver ga je hierin?’
‘Omdat veel fans zo enorm betrokken zijn bij dat waar ze fan van zijn, komen zulke discussies of rellen geregeld voor. Maar er zijn ook heel veel fans die zich daar buiten houden en enorm genieten van hun fan-zijn.’
Tips van Nicolle voor beginnende fans
1. Gebruik het als opstapje om je eigen creativiteit te ontdekken.
‘Vind je Disney leuk? Teken de personages in een andere setting. Houd je van schrijven? Schrijf een vervolg op Star Wars. En vind je het leuk om te monteren? Maak een compilatie van de beste momenten van jouw favoriete acteur. Websites van fanculturen zijn plekken waar je zulke dingen kunt oefenen.’
2. Zoek de community’s online.
‘Op Instagram, Facebook-pagina’s, Tumblr, TikTok, Discord, Reddit en fora. Er zijn ook podcasts over bepaalde series of games, en die luisteraars hebben soms ook weer een eigen Facebookgroep of forum. Fanfictie lees/schrijf je op Archive of Our Own.’
3. Durf ergens heen te gaan.
‘Ga naar evenementen om andere fans te ontmoeten. Bijvoorbeeld de Comic Con, maar denk ook aan een concert of festival waar je in de rij andere fans ontmoet.
Je kunt ook vrijwilligen op een meeting. En houd je van het spel Dungeon & Dragons? Ga naar een D&D clubje. Fanculturen zijn geweldige plekken om nieuwe vrienden te maken!’
