Ruim 2.600 euro aan HU-bibliotheek (HUB) boetegeld werd in maart gedoneerd aan Giro 555. Dat geld werd opgebouwd in twee en een halve maand tijd. Wat doen ze normaal gesproken met die euro’s? HU-bibliotheekmanager Bianca Pannekoek en teamleider Publieksdienst Carla van Oostrum weten het.
‘Ik dacht zelf dat het bedrag lager zou zijn. Dat viel me voor het doel niks tegen, maar ik dacht wel van “sow!”’, zegt Bianca Pannekoek, manager bij de HUB. Ze vertelt dat het gedoneerde bedrag een redelijk gemiddelde hoogte was voor twee en een halve maand boetegeld. Maar dat het ook goed kan zijn dat er nog een deel achterstallig inleveren bij zit van de coronacrisis.
‘In de periode dat je niet kon inleveren hebben we geen boetes opgelegd aan studenten. Maar vanaf het moment dat het weer kon wel. Je merkt dat veel studenten pas de laatste maanden weer een beetje op de HU komen. En zij lossen dus ook nu pas hun boetes in’, verklaart Pannekoek.
Leenregels HUB
Of iemand nou een boek, spel of iets anders leent van de HU-bibliotheek, de boete is 35 cent per niet op tijd ingeleverd item per werkdag. Stel een student levert een boek dan een week of 2 te laat in, dan zorgt dat dus voor een boete van 3 euro en 50 cent. Na vier weken wordt daar bovenop de standaard vervangwaarde in rekening gebracht. Dat is voor boeken 45 euro, voor tijdschriften 10 en voor overige materialen 25 euro. Betaal je de rekening niet op tijd? Dan komen daar ook administratiekosten á 5 euro per item bij op. Het is ook na vier weken nog mogelijk om de spullen terug te brengen. Dan hoef je de vervangwaarde niet te betalen. Maar wel de administratiekosten en opgebouwde boete van vóórdat de vervangwaarde in rekening werd gebracht.
Noodzakelijk of fijne extra?
Het boetegeld van januari, februari en de eerste twee weken van maart werd gedoneerd aan Giro 555. Om de Oekraïense bevolking te kunnen steunen. Als dat geld zo gemakkelijk gedoneerd kon worden, is het heffen van boetes financieel voor de HU dan wel noodzakelijk?
‘Tja. Ik zou het boetegeld geen extraatje willen noemen, want het komt altijd terecht in de bibliotheek. Bijvoorbeeld voor het vervangen van niet ingeleverde boeken, of het onderhouden van andere materialen of het ontwikkelen van het HUB-lab. Maar het is niet zo dat we omvallen als dat geld wegvalt’, redeneert Pannekoek. ‘Voor de uitbreiding en het up-to-date houden van de collectie is namelijk gewoon budget.’
Carla van Oostrum, teamleider bij de Publieksdienst: ‘In het boetegeld zit ook een deel onkostenvergoeding. We hebben er bij de HUB veel administratief werk van als mensen te laat of niet hun spullen inleveren. Denk aan het maken en versturen van facturen, het gedeelte accountancy wat daarbij komt kijken.’
Blokkade voor lening
Behalve de boetes zijn er meer maatregelen die te laat inleveren ontmoedigen. ‘Als je openstaande rekening de 30 euro voorbij gaat, kun je geen boeken of andere dingen meer lenen of verlengen. Dit duurt totdat je die boete hebt betaald’, zegt Pannekoek. ‘Maar voor het zover is heeft de student al veel herinneringen en mogelijkheden gehad om te betalen.’
Soms komt het voor dat een student de boete niet in één keer af kan lossen. ‘Daar hebben we regelingen voor’, zegt Van Oostrum. ‘Dan kan een student bijvoorbeeld eerst het bedrag aflossen dat nodig is om weer te kunnen lenen. Soms is er iets anders aan de hand waardoor een student een boek niet kan inleveren of een boete niet kan betalen. In overleg komen we daar altijd uit.’
Volgens Pannekoek, tevens bestuurslid van het Samenwerkingsverband Hogeschool Bibliotheken, zijn de regels op de HU niet heel anders op andere hogeschoolbibliotheken. ‘We kunnen ook niet echt anders. We zijn immers geen betaalde dienst zoals openbare bibliotheken.’ Een boetevrij systeem ziet ze dan ook niet snel gebeuren. ‘Het zou natuurlijk mooi zijn als we op basis van vertrouwen kunnen werken. Maar ik vrees dat onze collectie snel leegloopt als we geen boetes meer heffen.’
Mooie actie
Dat het nu eenmalig mogelijk was om het boetegeld te doneren, biedt geen garanties voor de toekomst. ‘Het is administratief best een werk om voor elkaar te krijgen’, legt Pannekoek uit. ‘Maar ik ben blij dat het deze keer gelukt is. Het toont misschien dat we vaker stil moeten staan bij de mogelijkheid.’
De boetevrije bieb
Uit onderzoek van bibliothecaris en ontwikkelingsdeskundige Mark Deckers blijkt dat openbare en regionale bibliotheken steeds vaker werken met een zogenaamd boetevrij systeem. Daarin betalen mensen soms pas een boete als ze de leentermijn dusdanig overschrijden dat het wettelijk wordt gezien als diefstal. Sommige bibliotheken verhogen bij de invoering van het boetevrije systeem de abonnementskosten, om bepaalde onkosten uit te vergoeden.
De grootste winst van het boetevrije systeem zit hem volgens het onderzoek van Deckers niet in geld. Het biedt vooral ruimte om personeel in te zetten voor andersoortige werkzaamheden, zoals cursussen en andere educatiedoeleinden, nu de administratieve werkzaamheden afnemen. Verder komt het de sfeer in de bieb ten goede: er is geen gediscussieer meer aan de balie over de boetes.
