Reint Jan Renes is lector Crossmediale Communicatie in het Publieke Domein en blogt op deze plek maandelijks over zijn vakgebied. Ditmaal: over nostalgie, onbekommerd genieten en waarom we stiekem toch best gelukkig zijn.
Een van de meest opvallende kenmerken van de mens is misschien wel het gebrekkige vermogen om onbekommerd te genieten van het heden. We zitten vol zorgen over morgen, maken plannen voor de toekomst en denken – naarmate we ouder worden – steeds vaker met weemoed terug aan gelukkige momenten uit het verleden. Dankzij een groot verantwoordelijkheidsgevoel en een onbewust ontkennen van de eindigheid van het leven, zijn we vaker dan ons lief is bezig met iets nuttigs voor straks.
Gelukkig is ons brein een soort Hans Klok in het creëren van illusies. Mensen zijn meesters in het wegredeneren van het ongemakkelijke besef dat ze nu nog even niet doen waar ze intrinsiek blij van worden. Ze kunnen heel goed uitleggen waarom het nu is wat het is (niet zo heel leuk) en straks alles anders wordt (veel leuker). Helaas tonen talloze studies aan dat het verleden vaak de beste voorspeller is voor de toekomst. Hadden we het afgelopen jaar nooit tijd voor anderen, is de kans heel groot dat we het komende jaar daar ook geen tijd voor hebben. Zelfs mensen die dit eigenlijk wel weten, denken stiekem toch dat het deze keer anders gaat.
Daar waar we bij collega’s of vrienden messcherp zien dat het nooit meer beter wordt (bijvoorbeeld op het werk of in de liefde), trekken we ten opzichte van onszelf dikke psychologische rookgordijnen op. Hoe we met ons heden omgaan heeft wel wat weg van de manier waarop consumenten via ‘postaankoop rationalisaties’ allerlei redenen verzinnen om zich beter te voelen nadat ze iets nutteloos gekocht hebben (‘het klopt, hij maakt inderdaad veel lawaai en schoonmaken is een hoop gedoe, maar er gaat niks boven de geur van zelfgebakken brood in de morgen’). Dit wordt ook wel het ‘Stockholm Syndroom voor consumenten’ genoemd.
Omdat we denken dat we nu even niks kunnen veranderen, laten we ons liever gijzelen door de illusie dat dit ook echt is wat we willen. En dat is maar goed ook, want juist dankzij ons ‘Hans Klok brein’ zijn we met z’n allen stiekem best gelukkig met het leven dat we nu leiden.
