Online lessen zijn zó 2020… Of niet? Je zou denken dat lessen via Teams na de pandemie verleden tijd zijn, maar niets blijkt minder waar. Geven docenten stiekem online les, omdat ze het wel gemakkelijk vinden?
Eén op de vier lessen via het scherm
Student Communication and Multimedia Design Robert (27) heeft één keer per week les, waarvan eens in de maand online. Dat komt neer op een kwart. ‘Vakken die ik vorig jaar had waren ook deels online. De docent zei niet waarom dat was. Volgens mij kwam het neer op een tekort aan ruimte op school.’
Robert vindt de lessen via Teams fijn. ‘Zeker bij een vak van een uurtje vind ik het ideaal dat het vanaf huis kan. Het nadeel is wel dat je niet makkelijk met anderen kunt werken. Er is altijd die ongemakkelijke stilte tussendoor.’ Robert vindt dat studenten inmiddels overweg moeten kunnen met les via de computer. ‘Studenten die klagen doen er ook niks aan. Je kan ook je les ergens anders volgen dan in je studentenkamer.’ Zijn online lessen staan niet officieel in het rooster: of daar een reden voor is weet hij niet.
Student Leraar Nederlandse Gebarentaal Mandy* (22) vindt online lessen vreselijk. ‘Ze zijn een stuk minder effectief en ik raak snel afgeleid.’ Haar docent gaf een merkwaardige reden voor de online lessen. ‘Ze zei dat wij als langstudeerders al genoeg fysieke lessen hebben gehad. Maar onze klas stelt er geen vragen over.’ Mandy heeft dezelfde module twee keer gevolgd. De eerste keer online: toen had ze een vijf. De tweede keer waren de lessen fysiek en haalde ze een acht.
Student Journalistiek Pepper (18) vindt de online les die ze één keer in de week heeft prettig. ‘We hebben dan redactievergadering: we pitchen ideeën en aansluitend hebben we een hoorcollege, ook online. Ik woon ver van school en als ik voor een uur heen en weer moet heb ik het liever online. Maar opletten gaat slecht. Ik heb de neiging om mijn camera uit te zetten en mijn eigen ding te doen. Dat controleren de docenten niet.’ De reden dat de lessen online zijn is dat leerkrachten het eigenlijk wel makkelijk vinden. ‘Ik weet dat de docent uit Brabant komt, dat is best ver.’
‘Online les is geen les’
HU-docent Rien Claassen beschouwt online onderwijs als een laatste redmiddel. ‘Het ís geen lesgeven. Het is informatieoverdracht op zijn best.’ Lessen waarbij hij alleen dingen moet doorgeven – zoals de studieopzet – zijn wel online en dat vindt hij prettig. Reguliere lessen en hoorcolleges geeft hij het liefst in een lokaal. ‘Online is er geen interactie. Je kunt als docent je voelsprieten niet uitzetten en weten of alles goed is geland. Ik wil studenten in de ogen kunnen kijken en anticiperen op vragende blikken.’
HU-docent Jeroen Heuts geeft af en toe online les. ‘Dat is soms mijn eigen keuze. De studenten uit mijn “bezemgroep” volgen bijvoorbeeld allemaal andere trajecten. Ze komen niet gemakkelijk op school bij elkaar. Bovendien denk ik dat de meeste studenten voor één enkele les liever thuisblijven.’
Heuts meent dat docenten tijdens de lockdowns genoeg ervaring hebben opgedaan met online onderwijs. ‘Daarnaast is Teams technisch zo verbeterd dat lesgeven vergelijkbaar is geworden met traditionele lessen’, vindt hij. Heuts denkt dat dit vooral voor inhoudelijke lessen geldt. Wat de meerderheid van de studenten hiervan vindt weet hij niet. ‘Dat is lastig te peilen, want de kans op sociaal wenselijke antwoorden is groot.’
HU-docenten Marcel van Engelen en Rianneke Mees geven online les omdat dat van hogerhand van hen wordt gevraagd. ‘Dat kon prima, want het ging voornamelijk om feedback-sessies in kleine groepen’, aldus Van Engelen. Hij gaf tot eind vorig collegejaar deels online les. Mees: ‘Dit is een aanvulling, maar de dynamiek van een klas in een ruimte kun je zelden evenaren.’
Wat zijn de regels?
Docenten geven dus nog vaak online les, maar is dat wel geoorloofd? Jan Bogerd is voorzitter van het College van Bestuur van Hogeschool Utrecht. Hij heeft de portefeuilles Onderwijsbeleid, -kwaliteit en studentzaken.
Volgens Bogerd kan het gebeuren dat een les die normaal in een klaslokaal plaatsvindt, online wordt gegeven. ‘Dit is echter niet de bedoeling. Onderwijs is namelijk meer dan kennisoverdracht’, zegt Bogerd. ‘En leren gaat ook om onderling contact. Dat je een beetje kunt flirten met andere studenten, dat je je kunt verbazen over hoe ze gekleed zijn. Dat hoort er allemaal bij als je je als jong persoon ontwikkelt en is wat ons betreft onderdeel van het onderwijs.’
‘Studenten moeten niet vragen om online les’
Jan Bogerd
Een duidelijke regel wat betreft online onderwijs is er niet. Bogerd: ‘We zijn niet voor of tegen. Het moet een onderdeel zijn van een afgewogen mix van onderwijsactiviteiten. Het is niet de bedoeling dat docenten reguliere lessen online geven. Studenten moeten daar ook niet om vragen. Goed onderwijs komt tot stand in de interactie tussen studenten en docenten. Dat doe je samen. Wij gunnen alle studenten zo veel mogelijk onderwijs hier op locatie.’
Twee weken geleden was er een staking in het streekvervoer, waardoor naar school komen voor veel studenten moeilijk was. Volgens Bogerd geen reden om lessen online te doen. ‘We moeten niet te makkelijk lessen online laten plaatsvinden. Ook niet wanneer het moeilijk is om op school te komen.’ Verder mogen docenten niet zelf bepalen of ze een les online geven. ‘Het mag niet zo zijn dat om redenen van gemak wordt gezegd dat een les online is. Dat is geen inhoudelijke afweging. Mocht er overmacht in het spel zijn – de docent heeft bijvoorbeeld corona – dan is de eerste stap zoeken naar een andere docent die deze les kan overnemen. Stap twee is de afweging maken of de les online doorgaat of vervalt.’
Kaart het aan
Ben je het als student niet eens met de online les? ‘Dan zou ik vragen aan de docent wat je kunt doen als je het er niet mee eens bent’, zegt Bogerd. Hij snapt dat studenten een online les soms ook prima vinden. ‘Op de korte termijn is een online les misschien fijn – in bed blijven liggen, geen reistijd, et cetera. Maar op lange termijn doen we studenten met online lessen gewoon tekort. Daarom moet de HU heel terughoudend zijn met het afroepen van die optie.’
Wanneer wordt online lesgeven stiekem en ongewenst? Daar is geen eenduidig antwoord op. Het is niet zwart-wit, maar een groot grijs gebied. Heb je online les en vraag je je af waarom? Ga dan in gesprek met je docent.
