Levert iedere investering in het hbo op den duur het dubbele op? Ongeloofwaardig, vindt de Rotterdamse hoogleraar economie en publieke financiering Bas Jacobs. ‘Misschien is het zelfs helemaal niet rendabel.’
Vorige week meldde de HBO-raad dat iedere euro die in hogescholen wordt geïnvesteerd, drie euro rendement oplevert. Dat heeft de raad laten becijferen door onderzoeksbureau TIER. Vooral het bestrijden van studie-uitval zou erg profijtelijk zijn. Maar het onderzoek rammelt, vindt de Rotterdamse hoogleraar Bas Jacobs.
Economen kijken naar het hoger onderwijs alsof het een zakelijke investering is, legt hoogleraar Bas Jacobs uit: ‘Het is wel duidelijk dat hoger onderwijs een flink rendement oplevert voor burgers en samenleving, maar de grote vraag is: waarom? Met wat voor investeringen moet je het vergelijken? Met welke rente moet je in de kosten-batenanalyse rekenen?’
Op zijn weblog levert hij ongezouten kritiek op het rapport van TIER. Er is helaas een geldmachine in de berekeningen gestopt, schrijft hij. Een gratis lunch bestaat nu eenmaal niet.
De investering in één jaar hoger beroepsonderwijs levert vermoedelijk een rendement van ongeveer 7,5 procent op dankzij het hogere salaris dat hbo’ers verdienen. De vraag is alleen wat het rendement zou zijn als het geld ergens anders in was gestopt. De onderzoekers kiezen ter vergelijking een rendement van drie procent. ‘Maar dat is op een risicoloze investering als Nederlandse staatsobligaties’, zegt Jacobs. ‘En daar kun je het niet mee vergelijken.’
Want het risico is groter. Niemand weet immers zeker wat er in de toekomst met de salarissen gebeurt. En studenten kunnen misschien kortzichtig zijn en zelf minder investeren, ondanks het hoge rendement. Daarbij, hoogopgeleiden verdienen inderdaad meer dan anderen, maar dat kan ook door hun talent komen: wellicht krijgen sommige slimmeriken sowieso meer betaald, nog los van hun opleiding. ‘Daar moet je voor corrigeren’, stelt Jacobs, ‘en dat hebben ze niet gedaan.’
Zoiets geldt ook voor de verwachte gezondheidswinst. Volgens het onderzoek leven hoogopgeleiden gezonder omdat ze geleerd hebben met informatie over gezondheid om te gaan. Uiteindelijk zou een hoger opgeleide bevolking goedkopere gezondheidszorg opleveren. Maar dat is nog maar de vraag. ‘Het kan zijn dat mensen gezonder leven om dezelfde redenen dat ze ook aan een hbo-opleiding beginnen: dan hangen gezondheid en opleiding weliswaar samen, maar worden beide verklaard door een derde factor, zoals genetische aanleg.’
Bovendien investeer je in iets wat je niet kunt doorverkopen. Aandelen kun je van de hand doen, maar een jaar extra onderwijs niet, ook niet als het onverhoopt te weinig oplevert. ‘Voor zulke investeringen moet je ook een hoger rendement eisen.’
Al met al zou je het moeten vergelijken met risicovollere investeringen waarop je ongeveer zes à zeven procent rente krijgt, meent Jacobs. En dan wordt de winst dus een stuk kleiner dan becijferd. ‘Het heet in de economie een de scholingspremiepuzzel: waarom is het rendement op onderwijs hoger dan op Nederlandse staatsobligaties? We zijn er nog niet uit. Daar hadden de onderzoekers op zijn minst op moeten wijzen.’
