Met landelijke examens voor alle lerarenopleidingen kan de overheid de kwaliteit beter bewaken, zegt de Onderwijsraad in een nieuw advies. En dan kunnen de omstreden instroomtoetsen voor de pabo ook verdwijnen.
Op talloze manieren kun je leraar worden: via een hogeschool of universiteit, in voltijd of deeltijd, maar ook op latere leeftijd als zij-instromer. Door het lerarentekort wordt de roep om flexibele routes alleen maar luider.
Hoe kan de overheid dan de kwaliteit van deze opleidingen in de gaten houden? Het vorige kabinet vroeg de Onderwijsraad om advies. Het antwoord: er moeten landelijke examens komen voor alle leraren in alle trajecten. ‘We weten onvoldoende wat leraren kennen en kunnen als ze van hun opleiding komen’, zegt voorzitter Louise Elffers.
Is er een probleem met het niveau van de lerarenopleidingen?
‘Dat is een goede vraag, maar onze vraag was niet of de kwaliteit van de opleidingen deugt. De aanleiding voor ons advies is dat er veel verschillen zitten tussen de opleidingen. Er zijn allerlei eisen, kaders en kennisbases, maar uiteindelijk kan de overheid nu niet haar hand in het vuur steken voor de bekwaamheid van leraren. Die is niet goed geborgd.’
Jullie oplossing is het invoeren van landelijke examens voor de kern van de opleidingen en landelijke normen voor de beoordeling in de praktijk. Zou je dit pleidooi niet voor alle studies kunnen houden?
‘In de Grondwet staat dat de overheid toezicht houdt op het onderwijs en onderzoek doet naar de bekwaamheid van leraren. Dat maakt de situatie anders. De overheid moet kunnen garanderen dat leraren voldoende bekwaam zijn en dat lukt nu eigenlijk niet.’
De opleidingen zijn allemaal geaccrediteerd door kwaliteitsbewaker NVAO.
‘Dat geldt niet altijd voor de zij-instroomtrajecten. De NVAO oordeelt over opleidingen die tot een diploma leiden, maar zij-instromers hébben al een bachelor- of masterdiploma. Ze krijgen alleen een bevoegdheid.’
Wat is er mis met de huidige kaders en kennisbases die de opleidingen gebruiken?
‘Sommige zijn er alleen in het hbo, en niet aan de universiteit. Andere zijn te specifiek of juist niet specifiek genoeg. Het is onoverzichtelijk, het is niet duidelijk wat moet en wat mag. Wij zeggen: beperk de landelijke eisen tot de kern van de opleiding. We kunnen natuurlijk gebruik maken van alles wat er nu al is, maar zorg voor een helder kader en wettelijke eisen en toets daar dan ook op.’
Wat gebeurt er als nieuwe inzichten tot een wijziging moeten leiden? Eén opleiding kan vrij makkelijk het programma aanpassen, maar als je dat eerst landelijk moet afstemmen…
‘Dat gebeurt nu ook al. De huidige kaders en de vereiste kennis die leraren moeten hebben, worden periodiek herijkt. Bovendien verandert er meestal maar weinig aan de kern van het beroep.’
Pabo’s: geen instroomtoetsen
De Onderwijsraad ziet een bijkomend voordeel van het eigen advies: als je de kwaliteit van lerarenopleidingen aan het einde borgt, dan hoef je specifiek voor de pabo (de opleiding tot leraar in het basisonderwijs) geen instroomtoetsen meer te hanteren.
Deze toetsen zijn in 2015 ingevoerd omdat er in de politiek grote zorgen leefden over het kennisniveau van leraren in het basisonderwijs. De gedachte: als studenten met te weinig kennis binnenkomen, dan zijn de pabo’s nodeloos veel tijd kwijt aan bijspijkerlessen. Dus moeten de aankomende eerstejaars voldoende kennis hebben van schoolvakken als aardrijkskunde en geschiedenis, of anders moeten ze toelatingstoetsen maken.
Dit was van meet af aan omstreden. Door deze toetsen gingen er minder scholieren en mbo’ers naar de pabo. Er kwamen met name minder studenten met een migratieachtergrond. Andere oplossingen, zoals een jaar langer studeren voor wie het nodig heeft, leken taboe.
Helpen die instroomtoetsen niet om de kwaliteit te verhogen?
‘Jongeren zeggen nu over bepaalde onderwerpen: dit heb ik nooit gehad in mijn vooropleiding, dus heb ik weinig kans om in te stromen. Bovendien kun je het eindniveau van een opleiding niet garanderen met een toets vooraf. Maar het ging ons niet om het afschaffen van de instroomtoetsen. Het is vooral een punt dat logisch uit ons advies voortvloeit. In plaats van vooraf een drempel op te werpen kun je studenten beter iets langer de tijd geven als ze bepaalde kennis moeten inhalen.’
