Steeds meer universiteitsbibliotheken kampen met drukte en laten in piekperioden alleen maar studenten van de eigen instelling binnen. Waarom is de bieb ineens zo populair? En is het wel een probleem?
In de Utrechtse universiteitsbibliotheek gaat het er soms merkwaardig aan toe, vertelde een studente aan RTV Utrecht. In de tentamenperiode staan er om acht uur ’s ochtends al lange rijen, en zodra de deur opengaat lijkt het wel alsof de Drie Dwaze Dagen van de Bijenkorf zijn aangebroken. Het is vechten om één van de 1500 studieplekken.
De Utrechtse UB wil hier iets tegen doen en begint na de zomer een proef met een deurbeleid: in de tentamenperiodes is de bibliotheek dan alleen nog toegankelijk voor studenten (en medewerkers) van de eigen universiteit.
Verontwaardigd
De Utrechtse studentenvakbond Vidius reageerde verontwaardigd. De UB moet voor iedereen toegankelijk zijn, vindt de vakbond. Studenten van andere instellingen weren is geen optie. Het vergroot bijvoorbeeld de kloof tussen hbo en wo. Verhoog liever het aantal studieplaatsen.
Maar de UB Utrecht is niet de enige die zich genoodzaakt ziet de poortjes te sluiten. Groningen en Leiden besloten er dit voorjaar toe en ze waren niet de eerste: van de dertien Nederlandse universiteiten voeren er zeven inmiddels een deurbeleid. Een zorgelijke trend?
‘Zorgelijk is een groot woord’, zegt voorzitter Wilma van Wezenbeek van het samenwerkingsverband van universiteitsbibliotheken, ‘maar we moeten wel kijken wat dit betekent.’
Digitale campus
De UB’s lijken overrompeld door de plotse populariteit. Ruim tien jaar gelden verwachtte menigeen nog dat de bibliotheken steeds minder bezoekers zouden trekken. Studenten en onderzoekers zouden met de komst van de digitale campus liever thuis werken, was het idee.
Het tegenovergestelde is waar. Aan vrijwel alle universiteiten overstijgt de vraag naar studieplekken het aanbod. Met name studenten uit het buitenland gaan graag naar de bibliotheek, schrijven onderzoekers van de TU Delft twee jaar geleden, en laat nou juist deze groep de afgelopen jaren explosief zijn gegroeid. ‘Elke gang wordt nu benut voor zelfstudieplekken, vooral in een informele setting en de bibliotheken zijn soms tot diep in nacht bezet.’
Enige relativering is op zijn plaats, voegen de onderzoekers eraan toe, want het is soms niet helemaal waar. ‘Studenten denken dan dat alles overvol is, terwijl er nog genoeg studieplekken op de campus beschikbaar zijn.’ Ze weten alleen niet waar.
Oplossing
Daar ligt ook gelijk een deel van de oplossing, zegt Van Wezenbeek van de UB-koepel. ‘We werken met apps waarop je kunt zien waar nog vrije plekken zijn en we proberen studenten over de campus en de stad te spreiden door andere locaties aantrekkelijker te maken.’
En als het toch vol is? Een goed alternatief zijn de bibliotheken van de hogescholen, waaronder die van de HU. ‘Wij hebben de afgelopen tijd een flinke inhaalslag gemaakt’, zegt secretaris Gert Jan Kraaikamp van het netwerk van hogeschoolbibliotheken. Ook hij ziet de drukte toenemen, maar een deurbeleid is naar zijn weten nog nergens ingevoerd.
Het zou schelen als de tentamenperiodes aan universiteiten en hogescholen niet altijd samenvallen, meent hij. ‘Als het in de hogeschoolbibliotheek te druk wordt nemen hbo’ers hun toevlucht in de plaatselijke UB en andersom.’
Luxeprobleem
Kraaikamp juicht het toe: ‘Het is goed voor het onderling contact en de doorstroom.’ Instellingsbestuurders zien het belang van de bieb soms over het hoofd, zegt hij. ‘Het aantal studieplekken is vaak geen topprioriteit.’ Als de ophef rond het deurbeleid daar verandering in brengt, zijn de gesloten poortjes toch nog ergens goed voor.
In zekere zin is de drukte een luxeprobleem. Het is prachtig dat studenten staan te trappelen om de bieb in te mogen, want de UB’s willen graag ‘aan iedereen een inspirerende leeromgeving bieden’, zegt Van Wezenbeek. ‘Ze beschikken vaak over bijzondere collecties en die willen ze zo breed mogelijk delen.’
En dat is gelukt. De UB is meer dan ooit een ontmoetingsplek, waar je vaak ook espresso kunt drinken en lekker kunt lunchen. Zelfs scholieren van de middelbare school komen er om te leren, zegt Van Wezenbeek. Tenminste, als ze er nog mogen komen.
