Zo’n zestig lectoren van meerdere hogescholen hebben ‘grote zorgen’ over de manier waarop de corona-apps worden ontwikkeld. Dit schrijven zij aan minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Initiatiefnemer is onder andere HU-lector Johan Versendaal.
Afzender van de brief is officieel Lectorenplatform Praktijkgericht ICT-onderzoek (PRIO), die daarvoor ict-lectoren en experts van aanverwante disciplines uitnodigde de brandbrief te ondertekenen. In een notendop omschrijft het platform de inhoud van hun klachten: technologie mag de fundamentele rechten en vrijheden niet aantasten en het kabinet moet ook op zoek gaan naar alternatieven. De expertise van de praktijkgerichte onderzoekers stellen zij daarvoor ter beschikking, staat er in.
Fundamentele rechten en vrijheden
De brief van de lectoren volgt op een schrijven van 13 april van tientallen hoogleraren die stellen dat de apps de fundamentele rechten en vrijheden niet mogen aantasten. Minister de Jonge kondigde tijdens een persconferentie op 7 april aan om twee apps in te gaan zetten om de corona-uitbraak onder controle te krijgen.
Ook interessant: Groeiende zorgen over privacy bij online tentamens
‘Die brief was voor ons de trigger om vanuit het perspectief van praktijkgericht onderzoek een signaal te sturen’, zegt Johan Versendaal, lector Digital Ethics aan de HU. Hij nam samen met collega’s van hogescholen in Rotterdam en Amsterdam het initiatief.
Eigenlijk is het een sollicitatiebrief om mee te werken aan die apps?
‘Het mooiste zou zijn als wij gevraagd worden of we ze kunnen helpen en dat wij daarmee onze expertise kunnen laten zien. Met deze brief bieden we ons ook aan.’
‘De conclusie kan zijn dat het gebruik van een app niet verstandig is in dit proces’
In de brief staat niet bij voorbaat dat die apps er niet moeten komen?
‘We maken ons grote zorgen over de manier waarop de apps geïntroduceerd zijn. Tegelijkertijd stellen wij dat de conclusie kan zijn dat het gebruik van een app niet verstandig is in dit proces. Maar dat stellen we niet al bij voorbaat.’
De lectoren stellen een hoop vraagtekens bij de haast, de effectiviteit, de noodzaak, privacy et cetera. Wat zijn de belangrijkste bezwaren?
‘De haast die er is om de corona-apps te ontwikkelen staat niet voor niets bovenaan. De druk is weliswaar hoog, het gemeenschappelijk belang is groot en de gezondheid is belangrijk. Maar dat geldt ook voor de ontwikkeling van een vaccin. En daar nemen we uitgebreid de tijd voor, terwijl de app er overhaast moet zijn. En dan zien we wel waar het op uitdraait. Die haast stuit ons echt tegen de borst.’
‘Is wel voldoende in beeld wat dit betekent voor bijvoorbeeld de privacy? De Autoriteit Persoonsgegevens heeft maandagochtend gezegd dat daar vooralsnog geen oordeel over te geven is omdat er te weinig informatie voorhanden is. Onduidelijk is ook wat de neveneffecten zijn van het in gebruik nemen van de apps. Het kan zo maar zijn dat ik me vanwege de sociale druk verplicht voel om de app te gebruiken. Want als ik dat niet zou doen, kan ik zomaar de schuld krijgen dat het virus nog altijd rondwaart. Anderzijds zie ik niet gebeuren dat 60 procent van de bevolking de app vrijwillig installeert en gebruikt, wat het minimaal vereiste aantal is. Dat kan alleen als het verplicht is.’
‘Ik zie niet gebeuren dat 60 procent van de bevolking de app vrijwillig installeert en gebruikt’
En jullie willen het niet verplichten?
‘Nee, dat is nogal wat. Daarmee krijgt het dezelfde status als een paspoort of rijbewijs. Iedereen die zich op straat beweegt moet dan zo’n app hebben.’
Jullie stellen een aantal voorwaarden waaraan de ontwikkeling van de apps moeten voldoen. De risico’s moeten in kaart gebracht worden, ethische aspecten dienen in ogenschouw worden genomen, de apps moeten tijdelijk in gebruik zijn…
‘…er moet een impactanalyse komen. Er zijn allerlei redenen te bedenken dat als ik vermoed dat ik corona heb ik de app niet in werking stel. Bijvoorbeeld vanwege schaamte of dat ik eerst nog een klus moet doen. Hoe betrouwbaar is zo’n app? Hoe kun je garanderen dat ik de app in werking stel als ik corona heb? En hoe weet je dat je het hebt? Dat kan je alleen zeker weten als het getest is. En die testen zijn een schaars goed.’
Lees ook: Hoe staat het met de privacy bij afstandsonderwijs?
Afgelopen weekend konden tijdens een ‘appathon’ app-bouwers hun waren pitchen. Het haastwerk werd bekritiseerd en RTL Nieuws ontdekte een datalek in een van de apps.
‘Dat bevestigt precies waar we met de brief voor waarschuwen. Ik heb de pitches zaterdagochtend via YouTube gezien. Aan het einde van de rit zei de secretaris-generaal van het ministerie dat het een mooi leerproces was, dat het nog onzeker is op wat voor termijn de apps beschikbaar komen en dat we ook rekening moeten houden met andere factoren. Die uitlating komen eigenlijk dicht in de buurt van de inhoud van onze brief. Hij zei zelfs dat het nog niet eens zeker is dat die apps er komen.’
Denk je dat die apps er komen?
‘Eh, dat is een moeilijke vraag. Als ze er al komen dan moet je ze echt zien als vrijwillige ondersteuning bij het testen van de GGD.’
