In het Huis aan de Werf was afgelopen week vier keer de voorstelling ‘De verlichting is stuk’ te zien. Theatermaker Floris van Delft legt hierin de democratie onder de loep. Wat is de moeite waard om voor te vechten? En waarom vallen eigen belang en algemeen belang zo zelden samen? Remko van Broekhoven (40), docent politiek aan de School voor Journalistiek, leverde met vier anderen de tekstbijdragen.
Hoe ben je bij ‘De verlichting is stuk’ betrokken geraakt?
Ik ben vermoedelijk gevraagd vanwege mijn boek ‘Staat van tederheid’ (boek over contrast tussen idealen en werkelijkheid, red.). Dat snijdt, net als het stuk van Floris van Delft, thema’s aan als leiderschap, idealisme en democratie en je eigen rol daarin. Ik heb ja gezegd omdat ik het een goed idee vond zo’n belangrijk onderwerp tot theater te maken. Er is al genoeg luchtledigheid die tot amusement wordt gemaakt. Uitgangspunt was een waarheidscommissie die de democratie onderzoekt aan de hand van twee casussen: een Turkse broodjesbakker en het referendum over een Europese grondwet. De tekstschrijvers werkten in estafettevorm en konden dus reageren op elkaars stukken. Die verschillende stukken heeft Floris van Delft samengesmeed.
De maker wilde geen ‘politiek entertainment zoals onze volksvertegenwoordigers opvoeren’. Is hij daarin geslaagd?
Het is een leuk en goed stuk geworden en een moedige poging om iets concreets te maken van zo’n groot begrip als democratie. Ik hoop dan ook dat het lukt om het nog een keer te laten spelen voor mijn studenten. Eén van de mooiste passages gaat over de belangrijke rol van spindoctors bij de beeldvorming over politici. Er is in de politiek een Idols-achtige situatie ontstaan waarin zelfs een vreselijke boodschap nog op sexy wijze gebracht moet worden. Volgens Boris van der Ham is Balkenende een uitzondering. Die is al jaren de populairste politicus van Nederland omdat zijn saaiheid zo authentiek zou zijn. Dat geloof ik niet, volgens mij is er wel degelijk ook aan het imago van Balkenende gesleuteld en valt het dus wel tegen met die authenticiteit. En dat is misschien nog veel gevaarlijker dan een duidelijk gecreëerde, sexy uitstraling.
Presentatie heeft de inhoud verslagen…
Ach, presentatie is natuurlijk wel belangrijk. Maar voor mij is politiek vooral een inhoudelijke zaak van leven en dood, haat en liefde. En niets is zo verneukeratief als het naspelen van emoties, doen alsof ze echt zijn. Die snik van Hillary Clinton tijdens de Amerikaanse voorverkiezingen!
Die snik was niet echt?
Nou, misschien dat nog wel, maar daarna is het effect zodanig uitgemolken dat het niet meer klopt met het idee dat politiek echt ergens om gaat.
Hoe ziet de ideale politicus er volgens jou uit?
Zoals Martin Luther King, een revolutionair zonder revolver. Het gaat me vooral om de combinatie van charisma en integriteit. Hetzelfde zie ik nu bij Barack Obama.
Ambieer je zelf geen politieke carrière?
Als Kamerlid? Nee hoor, dan ben je een publiek figuur en word je dagelijks geconfronteerd met het wantrouwen van burgers jegens de politiek. Boris van der Ham had het in het stuk over taxichauffeurs die automatisch een declaratiebonnetje voor je gaan schrijven. Ik wil niet worden lastig gevallen door mensen voor wie je alleen ‘de overheid’ belichaamt. Sinds mijn twaalfde jaar heb ik altijd voor buitenparlementaire acties gekozen om mijn idealen te verwezenlijken. Ik maakte bijvoorbeeld een videoclip tegen de War on Terror en organiseerde via het platform De Wereld Is Niet Te Koop een boycot van Albert Heijn. Nederland is wel zo’n beetje ‘af’, zegt Van der Ham. Nou, sorry hoor, er is nog een hoop onrecht en armoede, en er kan nog een hoop worden veranderd. Maar veel mensen weten niet goed hoe, en dat leidt tot wegkijken en cynisme, tot wegzappen naar vrolijker zaken.
Maar je voert geen actie meer?
Het actievoeren heeft me moe gemaakt, ik werd het bedelen om aandacht een beetje zat. En ik heb inmiddels geleerd dat je niet te veel met je energie moet smijten. Op een gegeven moment heb ik, zonder bitterheid, de conclusie getrokken: zo wil ik niet blijven knokken. Wat mijn boek betreft: ik heb daar onder meer ideeën in aangedragen voor het overbruggen van de kloof tussen idealen en de werkelijkheid. Ik was ervan overtuigd dat het goed ontvangen zou worden, maar het is gewoon genegeerd. Als je zo lang op de deur hebt gebonkt, wil je ook dat die een keer wordt opengedaan.
Je hebt ook geprobeerd GroenLinks, PvdA en SP op één lijn te krijgen in hun droom over een socialer en duurzamer Nederland, met maatschappelijk betrokken inwoners.
Dat werd evenmin opgepikt, ha, ik ga wel vaak discussies aan die niet worden opgepikt! Ik zou bijna zeggen: dat ligt niet aan mij maar aan de anderen, maar dat klinkt te hovaardig. Wel is het zo dat de media steeds meer de neiging hebben aandacht te besteden aan extreme geluiden. Politici als Verdonk en Wilders voelen dat goed aan.
Van de week sprak ik met een boeddhistische leermeester die zei: wees er tevreden mee dat je bij de onderstroom hoort. En daar zit zeker iets in. Het gevaar van voorop lopen is ook dat je al te zeer bij de waan van de dag leeft.
Je hebt je aandacht verlegd van actievoeren naar onderwijs geven?
Ik geef al ruim twaalf jaar met veel plezier en overtuiging les. Het is heerlijk, ik leg er veel passie in. Studenten geven heel direct feedback. Je ziet ze denken, op ideeën komen, ze confronteren je met hun gedachten…daar leer je zelf allemaal verschrikkelijk veel van. Les geven heeft geen hoge status, als je zegt dat je leraar bent is de reactie vaak: wat een loser. Maar het is een van de meest eerzame beroepen in dit land en ik blijf het in de toekomst zeker uitoefenen. Ja, ik heb het tijdens de les ook over zaken die ik belangrijk vind, maar je zit er natuurlijk niet om studenten te vertellen wat ze moeten denken. Het gaat er wel om ze iets van bewustwording bij te brengen.
Net zoals een theatermaker…
Een theaterstuk kan soms ook waanzinnige impact hebben, maar gemiddeld genomen is onderwijs toch effectiever.
Als je een probleem met een vingerknip zou kunnen oplossen, welk probleem zou dat dan zijn?
Het broeikaseffect, zonder meer. Ik lig niet vaak wakker, maar dat probleem is een reden om het wel te doen. De opwarming van de aarde is niet iets dat ophoudt bij Zevenaar, het heeft gevolgen voor de hele wereld, gaat direct over het voortbestaan van ons allemaal. Eigenbelang en algemeen belang vallen hier samen, maar helaas is het probleem niet met slechts een vingerknip op te lossen.
Remko van Broekhoven – Staat van tederheid, Uitgeverij Boom. ISBN 9789085064176. 15.95 euro
