Veiligheid
is hot en dat heeft z’n weerslag op de HU. Bij de opleiding
Integrale Veiligheidskunde loopt het storm en daarom is voor komend studiejaar
jaar voor het eerst een numerus fixus ingesteld. Een andere veiligheidsopleiding
zag dit studiejaar het daglicht: Security Technology. ‘Bedrijven komen als
vliegen op de stront af.’ Over de explosie van ruimteveer Challenger, rijdende
robots die een brand detecteren en het probleem van het vinden van geschikte
docenten.
Een baan vinden als security technoloog is over een paar
jaar een peuleschilletje. Tenminste, dat betoogt iedereen met enige kennis van
zaken. Op de HU-site staat dus ook alvast maar koffiedikkijkerig het
vermoedelijke startsalaris voor de beginnende security technoloog: 2.952 euro
bruto per maand. De toekomstige bachelor of engineering kan, zo lijkt het, met
slechts een vingerknip in een breed werkveld aan de slag, variërend van
ontwerper van irisscanners waarmee computers en kluizen worden beveiligd tot
adviseur bij een groot beveiligingsbedrijf. En de potentiële werkgevers zijn
evenmin misselijk: commerciële bedrijven, bijvoorbeeld voor sensoren en
detectiesystemen, maar ook overheidsinstanties als de AIVD, politie en
justitie. ‘De AIVD belde ons zelf op, bedrijven komen als vliegen op de stront
af’, zegt onderwijsmanager en projectleider Security Technology Bernard
Weerdmeester. ‘Het zingt overal rond dat er hier wat interessants gebeurt op
het gebied van veiligheid.’
Het is eigenlijk verbazingwekkend dat de opleiding –
formeel een afstudeerrichting van elektrotechniek – vooralsnog de enige in z’n
soort is, want sinds de aanslagen van 11 september 2001 in Amerika is de
veiligheidskwestie in een stroomversnelling geraakt. De hogeschool heeft
volgens Weerdmeester alert ingespeeld op de door de overheid aangezwengelde
discussie. ‘We willen in Amersfoort graag technisch innovatief bezig zijn, maar
in dit geval is er ook een maatschappelijk belang waar de HU een rol in wil
spelen. Daarnaast heeft de Europese Unie 200 miljoen gereserveerd voor
onderzoek naar veiligheid, daar hopen wij ook subsidie vandaan te krijgen.’
Geld en belangstelling van het bedrijfsleven zijn mooi,
maar zonder studenten begin je geen nieuwe opleiding, dus werd op middelbare
scholen onderzocht op hoeveel toeloop ST zou kunnen rekenen. ‘Er is potentieel
voor jaarlijks tussen de 150 en 750 nieuwe studenten, maar de vraag is of je
die allemaal weet te bereiken.’
De marketingstrategie van de HU is een beperkende factor,
zegt Weerdmeester. ‘Reclame voor de HU als geheel kan wel, maar we mogen voor
deze opleiding geen aparte reclame maken, dus we zijn aan handen en voeten
gebonden. We hadden gehoopt op tussen de 60 en 90 eerstejaars, het zijn er 48
geworden. Uiteindelijk rekenen we wel op een totaal aantal studenten van
ongeveer 300, dus 75 per studiejaar. Ik vermoed dat het daarbij blijft, want na
2010 zullen er zeker concurrenten op de markt komen.’
De angst dat aanmeldingen voor security technology ten
koste zou gaan van andere opleidingen van de hogeschool, bleek ongegrond. ‘Er
is nauwelijks een kannibaliserend effect en de opleiding trekt met name
studenten van buiten de regio.’
Dat neemt niet weg dat er in Amersfoort zelf volgens
Weerdmeester ook nog mogelijkheden liggen. ‘De stad heeft veel jonge inwoners
en het blijkt dat met name mbo-leerlingen hier nauwelijks doorstromen naar het
hbo.’
Het college van bestuur eiste bij aanvang wel onmiddellijk
samenwerking met de al bestaande opleiding Integrale Veiligheidskunde om mogelijke
overlap in de programma’s te voorkomen. ‘De opleidingen vullen elkaar eigenlijk
goed aan, wij houden ons meer bezig met de security-kant van veiligheid, IVK met safety. Techniek is voor ons uitgangspunt: welke technische
middelen kun je op een slimme manier gebruiken om de boel in de gaten te
houden. Kijk, een tl-buis is er voor de verlichting, maar er zit ook een
magnetisch veld omheen dat is te gebruiken om na te gaan of er iemand in de
buurt is.’
Weerdmeester zit vandaag met docenten rond de tafel om te
discussiëren over de inhoud van het tweede studiejaar, want die staat nog niet
vast. Zeker is wel dat de studenten zich verder gaan verdiepen in de technieken
van sensoren, detectiesystemen en biometrische toepassingen, dat wil zeggen de
overeenkomsten tussen fysieke eigenschappen van de mens en gegevens die
daarover digitaal zijn opgeslagen. Maar er is niet louter aandacht voor
techniek, veiligheid raakt immers ook aan invalshoeken als recht, ethiek en
psychologie. ‘Met standaardoplossingen verras je een overtreder natuurlijk
niet, het gaat erom een dief, crimineel of terrorist echt te slim af te zijn.
Iedere bedreiging van de veiligheid vereist z’n eigen aanpak’, zegt docent
creatieve processen Arjan Haring. ‘De mens is van nature een patroondenker, het
is belangrijk technieken onder de knie te krijgen om daar uit te stappen. Het
onderling laten uitwisselen van ideeën door studenten is belangrijk, zo krijgen
ze oog voor het ontwerpen van oplossingen op basis van alternatieven.’
Kortom, discussie als basis voor nieuwe inzichten – ook
docent ethiek Klaas van der Horst zal die aanpak in het tweede jaar hanteren.
Hij heeft al afspraken gemaakt met praktijkmensen die een rol kunnen spelen bij
het geven van de lessen, zodat die zo realistisch mogelijk zijn.
‘Veiligheidsvraagstukken grijpen natuurlijk vaak in op de privacy van mensen.
Maar de eerste stap is studenten te laten zien dat er een ethische kant ís, dat
besluiten en handelingen op het gebied van veiligheid maatschappelijke gevolgen
kan hebben.’
Als voorbeeld noemt hij het ongeluk met het ruimteveer
Challenger in 1986. Een ingenieur ontdekte vóór de lancering dat de
afsluitringen die de compartimenten van de brandstoftanks met elkaar verbonden
niet goed functioneerden. Hij waarschuwde het management, dat de lancering
niettemin liet doorgaan. Met fatale gevolgen. ‘Dan wil je studenten laten
nadenken over de vraag waar verantwoordelijkheid ophoudt, dat dat niet per
definitie bij de kleine lettertjes in een contract hoeft te zijn.’
Een lastige opgave bij zo’n nieuwe opleiding is het vinden
van vakdocenten, erkent
Weerdmeester. Er is inmiddels iemand gevonden die ervaring heeft met het
opzetten van beveiligingssystemen en als consultant docenten bijpraat over de praktijk. ‘Daarnaast kan de
samenwerking met IVK hierbij een rol spelen en proberen we via onze netwerken
gastdocenten te regelen.’
Probleem is dat niet alle kennis toegankelijk is. ‘We
zitten tegen het militaire domein aan en organisaties als de AIVD houden hun
kennis natuurlijk liever voor zich. Het is soms dus moeilijk om exact te weten
wat er qua techniek op veiligheidsgebied speelt.’
Eerstejaars liggen niet wakker van de deels ongewisse
onderwijstoekomst. Janneke Brandwijk en Rick de Groot zijn juist te spreken
over de extra inbreng die studenten hebben doordat nog niet alles vastligt.
Rick: ‘We hebben bijvoorbeeld de suggestie gedaan om een systeem voor
beeldherkenning te gebruiken zodat alleen studenten security technology in het
leslokaal kunnen.’ Janneke: ‘Ik zit in een studentenpanel dat met de docenten
overlegt. Daarin hebben we aangekaart dat er te weinig tijd was voor het maken
van het eerste wiskundetentamen. Een blok later was het daardoor beter
geregeld, dat zie ik nog niet zo snel gebeuren bij een studie die al tien jaar
bestaat.’
De praktische kant van de opleiding spreekt allebei zeer
aan. Zo moest in het tweede blok een rijdende robot gebouwd worden die in een
doolhof in staat was een brand te detecteren. Een ander project was het maken
van een beveiligingsplan voor een gebouw. Rick: ‘Inclusief brandveiligheid. Een brand die ontstaat
door een explosie is een andere dan de brand die het gevolg is van kortsluiting
of een brandende sigaret. En een sprinklerinstallatie in een archiefruimte is
niet handig.’Janneke: ‘Trouwens, ook niet op een plek waar computers staan.’
Bedrijven als Ernst & Young en Arcadis waren er als de
kippen bij om de eerstejaars college te geven. Janneke: ‘Het is wel lekker als
bedrijven naar de studie komen en niet omgekeerd.’ Rick: ‘De grote kans op een
baan heeft wel meegespeeld bij mijn keus, ja. Veiligheid blijft maar
belangrijker worden, zeker gezien de alsmaar toenemende digitalisering.’
Jan Lavèn, programmamanager bedrijvigheid, innovatie en
veiligheid bij de gemeente, beaamt dat: ‘In Amerika zeggen ze: security ís
veiligheid, dus ook wij hebben zeker behoefte aan mensen die verstand hebben
van allebei, die ongeveer weten hoe een gezichtsherkenningssysteem werkt, maar
ook kunnen meedenken als het gaat om veiligheidsanalyses en in staat zijn te
beoordelen hoe hard een bepaald systeem nodig is.’
Gemeente en hogeschool werken
samen in het Centrum Innovatie & Veiligheid, waar ook TNO, politie,
brandweer en het Centrum Criminaliteitsbeveiliging en Veiligheid deel van
uitmaken. “Via dit centrum proberen we oplossingen tot stand te brengen die de
veiligheid verhogen. Steeds vaker gaat het binnen de veiligheids- en
alarmeringsketen om het combineren van systemen, onder meer gezichtsherkenning,
geluidspatroonherkenning en richttechnieken. Dat is de toekomst en in deze
uitdagende omgeving worden we zeker een vast stageadres voor studenten. De
behoefte aan toezicht is groot, maar toezicht is duur dus is het een goede zaak
als je daar ondersteuning bij zoekt.’
Ook Siemens Nederland is
content met de nieuwe opleiding. Het bedrijf zit met een aantal concullega’s in de beroepenveldcommissie die met de HU overlegt
over de inhoud van het programma. Die commissie heeft volgens
Siemens-woordvoerder Corstiaan van Elteren een klankbordfunctie. ‘Het is niet
zo dat wij bepalen hoe de lessen eruit moeten zien, het gaat er vooral om te
kijken of de hogeschool de goede kant op gaat, of de markt er wat mee kan
wanneer de studenten straks klaar zijn.’
De bijdrage van Siemens – vanaf komend jaar worden er ook
gastcolleges op de HU gegeven – komt volgens Van Elteren deels voort uit de
wens ‘een stukje maatschappelijke verantwoordelijkheid te willen dragen’. Het
bedrijf helpt, zegt hij, graag mee met het dichten van de kloof tussen theorie
en praktijk: ‘Bestaande opleidingen zijn óf te theoretisch op hbo-niveau óf te
technisch op mts-niveau. Wij hopen dat de sprong naar boven gemaakt kan worden,
naar een commerciëlere aanpak.’
Van Elteren ondersteunt zelf
als solution-manager de
verkoopafdeling van Siemens Building Technologies bij complexe en innovatieve
projecten op het gebied van veiligheid. Eén van die projecten was het langer
openstellen van NS-fietsenstallingen met behulp van automatisering. “Dat is
veel meer dan alleen een technische zaak, je kijkt onder meer ook naar de eisen
en wensen van de opdrachtgever en vooral de dagelijkse gebruiker. Alles bij
elkaar is dat heel uitdagend werk.’
