Ilvy Njiokiktjien (23), pas afgestudeerd aan de School voor Journalistiek, reisde in acht maanden met de auto van Johannesburg naar Utrecht. Onderweg leende ze een digitale camera uit aan de lokale bevolking met het verzoek foto’s te maken van hun leven. Een zelfbedacht project genaamd Picture Your Life. Eigen beelden van haar geliefde Afrika leverden Ilvy de Canonprijs op. Een aanmoedigingsprijs voor fotografen jonger dan dertig jaar.
In haar woonkamer in het centrum van Utrecht hangen de prijswinnende beelden in posterformaat aan de muur. Tot zo’n zes jaar geleden was fotograferen slechts een hobby. Iets wat Ilvy graag deed tijdens familievakanties met de caravan in Europa. Pas tijdens een gap year in Amerika, nadat ze haar havo-diploma had gehaald, bedacht Ilvy dat ze aan de School voor Journalistiek wilde studeren. En dat ze van fotografie best haar beroep zou willen maken.
In het derde jaar van journalistiek heb je gestudeerd aan Rhodes University in Grahamstown, Zuid-Afrika. Toen heb je je hart verloren?
(Lachend) ‘Inderdaad. De mensen zijn oprecht en het is fijn om er te fotograferen. Zelfs een traditionele genezer wilde meedoen aan mijn project (wijst naar een portret van een oudere mevrouw, haar gezicht nog net te zien achter een gordijn van gekleurde kralen). Ze was bang voor mij en mijn camera. Maar ook trots. Dat trekt me in Afrika: de vriendelijkheid, het landschap en het weer. De zon schijnt er altijd. En Zuid-Afrika is modern. Een mix van Afrika en Amerika. Johannesburg is net New York. Maar er zijn ook arme delen. Deze foto (van een meisje voor een lemen hut) is 200 kilometer bij Johannesburg vandaan gemaakt?’
Na je studie heb je een half jaar voor een krant in Johannesburg gewerkt en daarna besloot je terug te rijden naar Nederland.
‘Een spontane actie. Ik belde mijn vriendje Ilja op, anderhalve maand voor vertrek. Hij wilde graag mee. Eerder had ik het plan voor Picture Your Life bedacht, dat kon ik nu realiseren. Ik wilde deze foto’s in een boek bundelen en met de opbrengst een een aids-weeshuis in Swaziland steunen.’
Wat is het verschil tussen foto’s van jou en die mensen?
‘In Afrika hebben veel mensen nog nooit een camera gezien. Ze houden het toestel met de lens naar zich toe en drukken op de knop. Als de lens er uitkomt schrikken ze zich rot en kennen de regels van fotografie niet. In Swaziland deed een meisje van achttien mee. Ze had haar ouders verloren aan aids, was al moeder en zorgde voor haar vijf broertjes en zusjes. Ik fotografeerde haar ’s ochtends als ze de kinderen aankleedde, naar school bracht, en zelf naar school liep. Zij fotografeerde ’s avonds, als ze aan het opruimen en schoonmaken was. Ze maakte veel foto’s van haar huis, daar lette ik helemaal niet op. Een ander verschil is dat Afrikanen in tegenstelling tot Europeanen, het een eer vonden om de camera te lenen.We bezochten een tehuis voor ex-kindsoldaten en gaven een paar kinderen die in de buurt woonden een camera. Een jongen liet ons zijn fiets zien om te bewijzen dat hij dichtbij woonde. Hij zou de camera maandag om 9.00 uur terugbrengen. Op de afgesproken dag kwam hij pas om 13.00 uur opdagen. De fietstocht duurde wat langer dan hij had verwacht. Bleek hij in een dorp 100 kilometer verderop te wonen. Hij was om 5.00 uur vertrokken.’
Maak je in Afrika mooiere foto’s dan hier?
‘Ja. Als ik originele onderwerpen in Nederland moet bedenken kom ik weer uit op ‘iets met asielzoekers’ of ‘iets met Marokkanen’. In Afrika is het licht moeilijk. Dat is zo fel. We moesten om 4 of 5 uur opstaan als we wilden fotograferen. Als de zon opkwam had je een uurtje, en als die onderging ook. Twee uur op een dag dus. Maar de kleuren zijn mooier, mensen staan open voor fotografie, en het raakt eerder.’
In Hongarije werd alle apparatuur en beeldmateriaal gestolen.
‘Ik heb de hele boel bij elkaar geschreeuwd. We overnachtten op de parkeerplaats van een McDonalds in Hongarije, in een tent op het dak van de auto. Toen ik ‘s morgens opstond om koffie te halen, stond de achterdeur open. Alles was gestolen. Twee laptops, mijn camera, mijn lenzen. En al het beeldmateriaal van de afgelopen zes weken.’
Hoe moet het nu met je boek?
‘We onderzoeken andere mogelijkheden. Een idee is om van Utrecht naar Kaapstad te rijden en de tocht andersom te maken. Langs de westkust, zodat we een rondje Afrika maken.’
Heeft de reis je veranderd?
‘Ik ben rustiger geworden. Vroeger had ik doodsangsten uitgestaan voor een opdracht die ik net heb gedaan (vrouwenverkiezing van mannenblad FHM, red.). Wat als mijn flits niet werkt? Of Tanja Jess niet op de foto wil? Alles wat er fout kon gaan ging fout. Maar ik kon alleen maar denken: autopech in de bush in Ethiopië, dat is pas erg.’
In het juryrapport van de Canonprijs staat dat jouw werk niet is bedoeld als positieve boodschap.
‘Ik wil gewoon laten zien hoe het is. Op mijn foto’s staan niet vaak kindjes met vliegen in hun ogen. Die zijn er wel. Maar in een aids-weeshuis maak ik liever foto’s van buitenspelende kinderen en niet hoe ze ’s nachts op straat leven. In Afrika zijn meer vrolijke dan niet-vrolijke dingen. We zijn in townships van Nairobi geweest. Dat was verschrikkelijk, maar ze bouwen wel huizen, voetbalvelden en scholen. Als je er langer bent merk je dat de mensen opgewekt zijn. Alleen in Ethiopië vond iedereen zichzelf zielig. Dat komt volgens mij door de hulporganisaties. Die gooien elke week voedselpakketten naar beneden. Een bakker verkocht daardoor helemaal geen brood meer. En een naaister had geen werk, omdat de mensen met onze afgedankte kleren lopen.’
Vind je sneller werk met de Canonprijs op zak?
‘Ik denk het wel. Al is er veel concurrentie. Ik had niet verwacht te winnen en vond mijn foto’s niet zo journalistiek. Sommige wel, die hoorden bij artikelen voor het ANP. Ik wist niet hoe belangrijk de Canonprijs is. Maar het is de hoogst haalbare prijs die je in Nederland kunt winnen op mijn leeftijd. Ik kreeg veel reacties. Het grootste compliment gaven ANP-fotografen, die zeiden dat ik het had verdiend. Een wilde er zelfs een foto hebben voor aan zijn muur.’
Paspoort
Naam: Ilvy Njiokiktjien
Leeftijd: 23
Woonplaats: Utrecht
Digitaal of analoog: Digitaal
Nederland of Afrika: Afrika
Reizen of settelen: Reizen
Auto of fiets: Fiets
Zon of sneeuw: Zon
