Op een vrijdagochtend in juni zo tegen elven is de sportzaal van fitnesscentrum Family Fitness in het gebouw van zwembad de Kwakel vol met een groep wijkbewoners uit Overvecht voor het wekelijkse sportuurtje. De groep vormt qua etniciteit een afspiegeling van de multiculturele wijk. Autochtone Nederlanders en bewoners van Marokkaanse, Surinaamse, Arubaanse en Italiaanse komaf hebben zichtbaar plezier in het fitnessuur. De activiteit is georganiseerd door Big!Move, een bewegingsprogramma onder professionele begeleiding en gericht op gezondheidsbevordering.
In Overvecht doen zo’n tachtig wijkbewoners in meerdere groepen mee aan Big!Move. Sommige zijn van gemengde samenstelling (mannen-vrouwen), andere groepen niet. De bewoners nemen deel na verwijzing van de huisarts. Big!Move is een initiatief dat is ontwikkeld in de Amsterdamse wijk Venserpolder, net als Overvecht een wijk met veel allochtone bewoners met de nodige gezondheidsklachten. Doel is de buurtbewoners te helpen verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen gezondheid. Bedoeld voor bewoners die kampen met overgewicht, suikerziekte, hart- een vaatziekten, spanningen en vermoeidheid. Zorgverzekeraar Agis en de gemeente ondersteunen het initiatief financieel.
‘Het gaat erom bewoners het plezier in het sporten weer terug te geven’, zegt André Lamérus, fysiotherapeut en sportleraar.’ Lamérus begeleidt de groep samen met Helma Jentjens, die vooral het bewegen op muziek tijdens de lessen voor haar rekening neemt. Deelneemster Mien, heeft dat plezier zéker terug, zegt ze. ‘Ik zou dit wel drie keer in de week willen doen’, zegt ze stralend. ‘Ik vind het heel gezellig.’ Mien is verwezen via huisarts en Agis nadat ze een maagband heeft gekregen.
Vrije studiepunten
Marianne Stam is vierdejaarstudent fysiotherapeut aan de Hogeschool Utrecht en verricht ondersteunende werkzaamheden binnen Big!Move. Ze verwerkt onder andere de intakes en verwijst deelnemers door naar de begeleiders van de sportende groepen en verwerkt andere hand- en spandiensten. ‘Nee, het is geen betaald werk, wat ik doe is uren vullen voor mijn dertig vrije studiepunten. Ik wilde graag iets buiten de schoolmuren doen.’ Marianne heeft het naar haar zin bij Big!Move. ‘Ik heb één keer samen met een begeleider een groep gedraaid. Ik vond het geweldig. Het is ontzettend leuk om mensen met zoveel plezier te zien sporten. Dat was een eyeopener voor me. Als je dat vergelijkt met een gemiddelde hockeytraining; voor die sporters is het gewoon weer de zoveelste training.’
Marianne is bij Big!Move terechtgekomen door een oproep voor een stagiaire binnen de faculteit Gezondheidszorg. Ze is zo enthousiast dat ze na haar studie een opleiding in Amsterdam gaat volgen om zelf groepen te kunnen gaan begeleiden.
Hoewel Marianne Stam de enige participant is vanuit de HU, is een project als Big!Move, een illustratie hoe hogescholen een bijdrage kunnen leveren aan de plannen van minister Vogelaar van Wonen, Wijken en Integratie om veertig achterstandswijken in Nederland te laten opbloeien tot ‘prachtwijken’. In mei dit jaar schoof HBO-raadsvoorzitter Doekle Terpstra de hogescholen naar voren om mee te helpen aan het oplossen van de problemen in achterstandswijken.
Minister Vogelaar was direct enthousiast over het plan van Terpstra, vertelde ze na afloop van haar bezoek aan Ondiep, een tijdje geleden. ‘Op de hogescholen worden professionals opgeleid die in allerlei beroepen werkzaam zijn, ook in de wijken. Stagiaires kunnen een verbinding met de wijken aangaan.’ Vogelaar vindt wel dat de hogescholen, dus ook de HU met haar initiatieven moet aansluiten bij de plannen die in de wijken al bij de bewoners leven.
Met sportactiviteiten probeert Big!Move ook nieuwe sociale relaties in de wijk te creëren. Voor Eddy, een gepensioneerde man van Surinaamse afkomst, is dat een belangrijk aspect. ‘Ik woon nog niet zo lang in Overvecht. Ik kom uit Nieuwegein en kende hier nog niemand. Ik vind het positief, een uurtje in de week de benen losgooien. We blijven na afloop soms hangen. Dan gaan we zwemmen, drinken of kletsen samen nog wat.’ Ook Marianne Stam heeft gemerkt dat de groepen tot nieuwe sociale binding leiden. ‘Laatst was een vrouw uit een van de groepen ziek. Groepsgenoten hebben bij haar aangebeld met de vraag: “kunnen we boodschappen voor je doen?” Dat zijn mooie dingen.
Met onderzoek participeert de hogeschool, op een meer structurele basis en met meer mensen dan bij Big!Move het geval is, in achterstandswijken in de provincie Utrecht. Het kenniscentrum Sociale Innovatie voert al zo’n vier jaar onderzoek uit in verschillende wijken. Een daarvan is Kanaleneiland. Wat heeft dat onderzoek opgeleverd? ‘We hebben eerst in beeld gebracht welke activiteiten plaats vinden’, zegt Jean Pierre Wilken, HU-lector Participatie, Zorg en Ondersteuning. ‘Er is veel versnippering in het aanbod van verschillende organisaties. Een kinderspeelproject, een project voor Marokkaanse ouders, een project voor jongeren op straat. Allemaal activiteiten die voor een bepaalde periode worden gefinancierd en dan houdt het weer op. Er blijken bovendien weinig structurele samenwerkingscontacten tussen organisaties die actief zijn in de wijk.’ Wilken pleit voor een meer geïntegreerde aanpak, waarbij netwerken van organisaties georganiseerd worden. Door de krachten in de wijk zelf te mobiliseren kunnen samen afspraken gemaakt worden over wat de speerpunten in de wijk zijn. ‘De projectaanpak moet omgebouwd worden naar duurzame ontwikkeling’.
De afgelopen jaren is het Kenniscentrum actief geweest in acht verschillende wijken in Utrecht en Amersfoort. Zo’n 150 studenten en tien docent-onderzoekers zijn hierbij betrokken geweest. Wilken: ‘In Zuilen zijn de schotelantennes van een flat samen met de bewoners op een fraaie manier beschilderd. Dat allerlei effecten. Er ontstond meer sociale betrokkenheid, de status van de flat en zijn bewoners werd verhoogd. Ook werden op deze manier de ontvangers van hulp, steun symbolisch veranderd in zenders: men had iets moois te geven aan de buurt, aan de samenleving.’ De komende jaren wordt deze inzet voortgezet, waarbij het accent komt te liggen op vraagstukken van leefbaarheid en participatie.’
Andere HU-projecten
Huisartsondersteuning
De faculteit Gezondheidszorg leidt op masterniveau Psysician Assistants (PA’s) op voor werk in de huisartsenzorg. Sommige PA-studenten zijn aan het werk in achterstandswijken. De opleiding onderhoudt bovendien contacten met een huisarts en een PA in Overvecht.
Leefklimaat in Zuilen
In de buurt Zwanenvechtplein (Zuilen) vinden veel bewoners het leef- en veiligheidsklimaat onvoldoende. Het kenniscentrum Sociale Innovatie (FMR) werkt samen met Utrechtse welzijninstellingen een methodiek uit. Centraal daarin het uitgangspunt: bewoners meer betrokken te laten zijn bij elkaar en meer verantwoordelijkheid te ontwikkelen voor hun woon- en leefomgeving. Het project beoogt daarbij kennis van de wijken bij bewoners en professionals samen te brengen en verder te ontwikkelen.
Woningaanpassingen voor kwetsbare ouderen
De faculteit Gezondheidszorg werkt samen met verschillende instellingen aan het project ‘Technologie Thuis Nu!’ Het lectoraat Vraaggestuurde zorg doet daarin onderzoek naar de toepassingsmogelijkheden van domotica en andere installatietechnieken en de slimme inrichting van woningen van kwetsbare ouderen.
Dit is een ingekorte versie van een artikel eerder gepubliceerd in de Trajectum-onderwijsspecial gemaakt ter gelegenheid van de jaaropening van de HU op 30 augustus. De onderwijsspecial is te bestellen door te mailen naar trajectum@hu.nl ovv naam en adres. Ook kan hij afgehaald worden op het redactieadres Padualaan 99
