UAF-voorzitter Ruud Lubbers roept op tot solidariteit

De jarige stichting Vluchteling-Studenten UAF wil wereldwijd tientallen bedreigde academici uitnodigen om in Nederland te komen werken. Maar dat lukt alleen als de universiteiten en hogescholen hun steentje bijdragen.

‘Hoogopgeleiden worden vaker vervolgddan anderen. Ze nemen minder snel een blad voor de mond en zijn daardoor bedreigend voor dictaturen. Het is onze ereplicht om ze te steunen.’ Voormaligminister-president Ruud Lubbers (69) was vier jaar lang hoge commissaris voor de vluchtelingen van de Verenigde Naties (UNHCR) en is alweer twee jaar voorzitter van het UAF. De invloedrijke minister van staat zet zich in voor de 2500 asielzoekers en vluchtelingen die met steun van de stichting studeren enaan een baan worden geholpen.

Bij zijn aantreden in 2006 noemde hij het Nederlandse vreemdelingenbeleid verkrampt. ‘De aanslagen in New York en demoorden op Fortuyn en Van Gogh hebben ervoor gezorgd dat een belangrijkestroming in de samenleving het welletjes vindt met de aantallen migranten inons land. Mede daardoor is er, ondanks het oplopende tekort aan kenniswerkers,weinig oog voor het vele talent onder vluchtelingen. Het ministerie vanJustitie zegt wel dat de echte vluchtelingen hier mogen blijven, maar laat erzo weinig mogelijk binnen en wijst er zo veel mogelijk uit. De grote vraag ishoe we die kramp te boven komen.’

Lubbers is ervan overtuigd dat participatie desleutel is. ‘Migranten moeten meedoen met de samenleving. Daardoor wennenmensen aan elkaar, zonder dat ze het gevoel krijgen dat ze hun eigen religieuzeen culturele achtergrond moeten opofferen. Dan kun je voorbij die vrees komen.’

Begin november, bij de première van derondreizende muziektheatervoorstelling Excellence in exile (zie kader),vroeg hij de regering om ‘twee cadeaus’. In de eerste plaats hoopt hij datvluchtelingen die in Nederland afstuderen straks automatisch een permanenteverblijfsvergunning krijgen. Zolang ze nogin de asielprocedure zitten, krijgen ze die niet en mogen ze niet aan het werk.Maar ze kunnen dan ook niet worden toegelaten als kennismigrant. Een ‘malleregel’, vindt hij, die snel moet worden afgeschaft.

Een stap verder gaat het UAF-voorstel om,samen met de Amerikaanse zusterorganisatie Scholarsat risk, tientallen kenniswerkers en wetenschappers in Nederland toe telaten. ‘Dat kunnen bijvoorbeeld mensenzijn die vastzitten in een kamp op de grens tussen Irak en Syrië, en diebekend zijn bij de UNHCR.’ Het UAF is bereid om voor de regering uit te zoekenof deze vluchtelingen inderdaad een waardevolle bijdrage aan de samenlevingkunnen leveren. Zo ja, dan zorgt het ook voor hun verdere begeleiding.

Lubbers: ‘Wij staan als het ware garant voorze en dat kan Justitie een hoop werk schelen. Daar hebben we de steun van onzedonateurs bij nodig, maar ook de instellingen die hun een baan aanbieden. Wantdie mensen moeten hier wel kunnen werken.’ Hij zal de universiteiten enhogescholen binnenkort in een brief vragen om jaarlijks één à tweevluchtelingen uit te nodigen en tijdelijk te benoemen. ‘Dan heb je er binneneen paar jaar zo’n tien per instelling rondlopen.’

Wat vindt hij van de kritiek dat Nederlanddaarmee het talent uit ontwikkelingslanden wegkaapt en een ‘braindrain’veroorzaakt? ‘Onzin! Je moet uitgaanvan de vrijheid van mensen. De overheid moet zich niet bemoeien met de vraaghoe mensen hun leven inrichten, met wie ze trouwen en waar. De ervaring leertook dat het niet werkt. De Berlijnse muur bijvoorbeeld was geen goed idee,hoewel DDR-leider Erich Honecker dacht dat hij patriottisch bezig was. Zo moetook Nederland zichzelf niet wijs maken dat het iets goeds doet door te zeggen:u moet daarheen. Natuurlijk is het prachtig wanneer vluchtelingen later ietsgoeds willen doen in hun land van herkomst. Maar dat moet een vrije keuzezijn.’

Ook kan hij weinig met het verwijt dat het UAFzich niet inzet voor mensen die intellectueel niet in staat zijn een hogeronderwijsdiploma te halen. ‘Dat vind ik een verkeerde gedachtegang, want danzou je het goede niet doen uit angst voor onrechtvaardigheid.’ Toch heeft hetUAF zich in de loop der tijd verbreed: het steunt nu ook vluchtelingen op hbo-en mbo-4-niveau. ‘Wie dat niet aankan, wordt door andere clubs geholpen en daarwerken we goed mee samen.’

Lubbers is positief over de eerste reacties opde ‘cadeautips’ die hij begin november gaf. ‘We hebben signalen dat deverkrampte spieren wat beginnen te ontspannen. De staatssecretaris van Justitiewas bij de première aanwezig. Ze kroop niet weg en nam ons na afloop terzijde.We hebben afgesproken dat we er over door gaan praten.’

Minister Plasterk heeft het talent van deUAF-cliënten ‘nog niet echt ontdekt’, zegt Lubbers. ‘Hem zien we nog te weinig.Dat is jammer, want het zou goed zijn als hij onze oproep aan de universiteitenen de hogescholen zou steunen.’

KADER:

Excellence in Exile, het verhaal van vluchtelingen

‘Ik wilde laten zien uit welke wereldvluchtelingen vertrekken. Een wereld waar geen licht is, geen water, waar delijken soms op straat liggen, waar geen toekomst meer is.’ Acteur en oud-UAF student Bright OmansaRichards vluchtte achttien jaar geleden uit het door burgeroorlogen geteisterdeLiberia. Nu speelt hij, samen met Adelheid Roosen en Elsa May Averill, dehoofdrol in Excellence in Exile. Het stuk, geregisseerd door Paul Koek van muziektheatergezelschap DeVeenfabriek, is deels gebaseerd op persoonlijke ervaringen van vluchtelingenals Richards. Het resultaat is een levendige en bij vlagen ook humoristischevoorstelling over de chaos van oorlog, het eeuwige wachten op eenverblijfsvergunning en het opbouwen van een nieuw leven. Vrolijke wereldmuzieken verstilde harp wisselen het gesproken spel af.

Begin november was de première in Utrechtonder toeziend oog van koningin Beatrix, sinds 1961beschermvrouwe van het UAF. Na afloop volgde een daverend applaus. Maarmisschien nog wel bevredigender waren de mensen die na de voorstelling op hemafkwamen, vertelt Richards. ‘Mensen uit Rwanda, Somalië, die mijn verhaal overde oorlog en het overleven in vluchtelingenkampen herkenden. En ookNederlanders die een inkijk hadden gekregen. En dat is mijn doel: geenmedelijden opwekken, maar door middel van een dichterlijke vertelvorm deverhalen voor iedereen toegankelijk maken.’

Een bijzondere rol is weggelegd voor devoormalige secretaris-generaal van de VN Kofi Annan, die via een groot schermzijn bijdrage levert. Richards: ‘Kofi Annan plaatst onze boodschap in eengroter geheel. Legt uit dat mensen niet zomaar huis en haard verlaten maar hierzijn met een bepaalde droom.’ Zijn eigen droom wist hij uiteindelijk mededankzij de hulp van UAF te verwezenlijken. In Liberia speelde hij al toneel enverscheen hij regelmatig op televisie. ‘En toen vroegen ze hier: wat wil je inde toekomst doen? Dat was een heel ingrijpende vraag. Die toekomst moest ikopnieuw gaan opbouwen.’ Via UAF kreeg hij een begeleider voor de eerstestappen. ‘Ik heb veel aan haar gehad. Toen ik down was heeft ze me aangemoedigdom al mijn krachten te bundelen en op auditie te gaan voor de toneelschool. Entot mijn grote geluk werd ik aangenomen.’

Na voltooiing van zijn studie vond hij zijnplek op het geliefde podium terug. Momenteel werkt hij bij het RO theater in deproductie Romeo & Julia. En straks gaat hij nog enkele keren met Excellence in Exile het land in. Richards schreef een deel van de voorstelling en borduurthier nu op verder in een nieuw stuk: De gestolentoekomst. ‘Over hoeveel moeite het kost om een plek teveroveren in een nieuw land. Ik wil mensen uitnodigen om deelgenoot te wordenvan de leefwereld van vluchtelingen.’

Exile on tour

7 en 8 december, Leidse Schouwburg

19 januari, Stadsschouwburg Nijmegen

22 januari, Stadsschouwburg Amsterdam

25 januari, Theater Odeon Zwolle

2 februari, Stadsschouwburg Groningen